Walter Galle is getrouwd heeft twee zoons, waarvan eentje uit een eerder huwelijk en woont al sinds zijn geboorte in het West Vlaamse Dentergem in Belgié. Al sinds begin zestiger jaren luistert hij naar de zeezenders, eerst naar Radio Uilenspiegel en Radio Veronica. Met de Grundig bandrecorder van zijn zus nam hij vooral de gesproken delen, commercials en Jingles op om ze later weer opnieuw uit te zenden via zijn zelfgebouwde middengolfzender, opgebouwd uit onderdelen van oude radio’s.

Walter Galle (foto Jan van Heeren)

Zenders ontmantelen

Al 20 jaar lang is Walter in de zenderparken van de VRT (voormalige BRT) kind aan huis. De laatste 8 jaar heeft hij zowat alle zenders gesloopt van groot tot klein die aan vervanging toe waren. Wat hem bij de frequentiewisseling van Radio Veronica van 192 naar 538 meter brengt. Met zendbuis 4cx10000 in de Veronica Continental 316c zender draaide twee stuks parallel op half vermogen (2x5 kW). Dit was gedaan vanwege de screenmodulatie die men toepaste. In de jaren 80 deed het verhaal de ronde dat hij de 538 antenne aan boord van de Norderney had ontworpen, wat niet juist was. Gelukkig is dat verhaal door oud BRT-medewerker Frederic Van Duerm in een krantenartikel ontzenuwt. Hierin vertelde Frederic dat hij de ontwerper was.

Walter: “Over nostalgische zenders gesproken. Begin 2000 was ik bezig met de ontmanteling van het station Ruiselede (Oostende Radio), net zo'n kuststation als Scheveningen Radio destijds. Wat een raar gevoel, ja dat waren de zenders die zogezegd gestoord werden door de zeezenders en ik heb het hier over de noodfrequentie zenders op de 500 kHz (morseseinen verkeer) en de andere internationale kortegolf kanalen. Zo wie zo heb ik veel mensen kunnen plezieren, voor de één een zenderdeur met paneelmeters er in en voor de ander wat schema’s of wat zendlampen. Tientallen radioamateurs hebben deze spullen verwerkt in hun zelfbouw zenders, als ik er ééntje hoor dan ben ik dolgelukkig.”

De Engelse zeezenders

Later volgde een zelfde scenario met de Engelse zeezenders, vooral de beide Carolines hadden zijn interesse. Wat hem het meest boeide was de geweldige popmuziek, uitgestraald door die hoge meestal verkorte antennes op een schip midden op die grote plas water. Die grote Amerikaanse zenders aangedreven door krachtige wisselstroom generatoren het was voor mij een fascinerende verhaal van het gevecht tussen water en vuur.

Juul Geleick met Frederic Van Duerm. (foto Perry Bos met toestemming van de Stichting Norderney)

Vereniging Voor Vrije Radio

Als bedeesde en wat teruggetrokken jongeman trok hij naar Nederland en hoopte hier de juiste personen te ontmoeten. Hij heeft wat afgelopen, van Mike Bass tot Gerard van Dam en Jose Van Groningen. In 1975 kwam hij via de Vereniging Voor Vrije Radio op de MV Mi Amigo terecht en wilde eigenlijk aan de 50 kW Continental 317c zender sleutelen. Er waren twee redenen waarom dat niet is gelukt. Walter als alias Billy Wymann runde in die tijd de Free Radio Road Show en zijn aanwezigheid was ieder weekend aan land vereist. De tweede reden was Peter Chicago, die liever geen concurrentie van nog een tweede slimme jongen, aan boord duldde. Van Jean-Luc Bostijn kreeg hij de opdracht het zendvermogen via de anodemeters van de 4cx35000 zendlampen te noteren tijdens ieder, kortstondig, bezoek die hij aan de MV Mi Amigo bracht. Met deze gegevens kon hij zijn ontvangst powermeter en spectrum bij hem thuis instellen en deze gegevens gingen dan richting Spanje naar Maurice Bokkebroek. Later ging deze informatie als onderdeel van een gesproken brief mee op de tape van elk VVVR-programma’s. in 1976 presenteerde Walter de ‘Verzoekjes voor vrije radio’, wat een onderdeel hiervan was.

Peter Murpy alias Peter Chicago (foto Jan van Heeren)

Door de jaren heen is hij op zowat alle zendschepen geweest en heeft hij over zenders gesproken. Walter: “Ik moet toegeven dat Peter Chicago toch altijd met de moeilijkste zenders bezig was. Op de Ross Revenge met de 50 kW amplihase en op de MV Mi Amigo met de 50 kW Continental Doherty zender. Een aantal keren heb ik deze zenders in een 10 kW versie nagebouwd en dan pas kom je erachter hoe die dingen in elkaar steken”. 

Over Peter Chicago herinnerde hij het volgende: “Peter was en is als zender techneut een hele grote meneer. Maar dezelfde meneer was als zeezender mens geboren, hij zegt ‘ik denk dat hij bij wijze van spreken nooit een kippenhok in elkaar heeft getimmerd’. Peter heeft inderdaad door zijn lange status van dienst op de zendschepen heel wat in elkaar gezet, daar bedoel ik mee zolang er onderdelen waren bleef hij bezig. Als er dingen moesten worden nagemaakt dan kwam zijn nuchter denk vermogen naar boven. Dat hij vindingrijk was dat zal wel zijn, in de jaren zeventig was Peter iemand die zijn zenderwereldje afschermde. Als je vragen stelde over fabrieksinstellingen van bijvoorbeeld zenders dan wist hij het even niet of het was niet belangrijk gaf hij te verstaan. Ja dat was Peter, slim en uitgekookt en zeker eigenwijs. Ja een tweede Chicago moet nog geboren worden. Zelf heb ik ooit eens een grote zendlamp nagebouwd, dat heeft veel tijd en geld gekost maar het werkte. Het verkregen rendement was zeer laag, ook tal van watergekoelde hoogfrequent ovens die dienst moesten doen als afgestemde dummy loads werden uit het niets uit de mouw getoverd.”

In de jaren tachtig was Walter op diverse vrije radio's te horen met het welbekende ‘kraakuur’ elke avond tussen zes en zeven met allemaal oude krakende platen van de tijd van toen. Tegenwoordig houdt hij zich bezig met de Radio Waddenzeeboot van Sietse Brouwer.

Radio Delmare

Walter was ooit de tussenpersoon voor het aanleveren van de 1 kW Marconi zenders voor Radio Delmare. Ook heeft hij Kurt Gelaude (Jan Römer) in contact gebracht met Gerard van Dam met het bekende resultaat. Veel onderdelen uit de zender, die hij op verzoek van Delmare verzamelde, hebben de eindbestemming niet meer gehaald en heeft hij nog steeds in zijn bezit.

Marcel Meys

Legerdumpzaak te Kalken

Alle apparatuur kwam uit de legerdumpzaak van Marcel Meys te Kalken. Marcel heeft ooit een 50 tal Marconi T 1509 zenders gekocht die allen in Engeland waren gebouwd. Hoeveel Delmare er gekocht had kon hij niet meer nagaan. Zenders en onderdelen die meer dan 10.000 frank kostte werden gewoon ingeboekt op de dag van verkoop en als het moest onder een fingeerde naam. Delmare kwam je in zijn grootboek niet tegen.

De tijd is bij Marcel stil blijven staan. Dat je in Nederland ook veel van deze zenders tegenkomt verbaasd hem niet. Begin tachtiger jaren is er een abnormaal grote lot naar een dumpzaak YPMA in Veendam (Groningen) gegaan. Eenmaal ben ik met Gerard in Kalken geweest en wat me na al die jaren is bijgebleven is dat de zenders die niet meer in de zaak of opslag konden, gewoon in het weiland/bos stonden. De een onder dekzeil de ander zonder enige bescherming. Dit verklaart het feit dat van de ene zender het chroomwerk er nog strak uitzag en van de ander al behoorlijk door roest was aangevreten. Dit gold natuurlijk ook voor de rest van de onderdelen. Zoiets kon je alleen maar tegen in België tegenkomen. Tegenwoordig staat op hetzelfde terrein de villa van de familie Meijs.

Tijdens radiodag 2005 hier Walter in gesprek met Caroline collega Alan Beech (foto Jan Van Heeren)

De Marconi T 1509 zender(s) van Radio Delmare

Walter Galle: Zomer van 1978. Op zekere dag ergens in de maand juni had ik Danny Vuylsteke aan de lijn met de vraag of ik voor een aantal middengolf zenders kon zorgen en nog wel zo snel mogelijk. Toen ik vroeg voor wie en waar deze zenders zouden worden ingezet antwoordde Danny “het is voor een gloednieuwe zeezender”. Eerst dacht ik dat het over de nieuwe Mi Amigo ging omdat er toen al geruchten waren om het oude zendschip te verlaten. Ter verduidelijking Danny Vuylsteke was de man achter de bevoorrading van de Mi Amigo en had ook verscheidene mobiele studio's. Toen ik vroeg wat dat alles mocht gaan kosten werd het even stil aan de andere kant van de lijn. Hij dacht dat hij voor 10.000 frank (€ 250,00) een 10 kW zender kon kopen en dat ik het ding ook nog eens aan boord in werking zou willen stellen. Ik vertrouwde het zaakje niet en maakte hem duidelijk dat hij voor die prijs een 1 Kw zender kon krijgen. Hij haalde nog wat oude koeien uit de gracht zoals “ik was het niet die Stimorol als sponsor van de Free Radio Road Show heeft weggepikt” enz.

Raar was wel dat Danny een maand later rondtoerde met jawel The Stimorol Drive In Show. Met de woorden ik bel je morgen terug want ik ga eerst even overleggen met de mensen van de organisatie. De dag nadien het was al een gat in de nacht. Danny vertelde mij dat hij gebeld had met Peter Chicago en dat die Marconi 1 kW zenders met hun twee maal 813 zendbuizen niet zo'n goeie keuze waren. Daarin had Peter wel gelijk, want wat wil je ook voor die prijs. Maar daar was Chicago, heb ik later gehoord, niet van op de hoogte gesteld. Hoe dan ook we kwamen tot een mondeling akkoord. De daarop volgende zaterdag zouden er Delmare mensen vanuit Nederland naar België komen. De afspraak was om 14:00 uur bij Marcel Meys, Kruisen 31 te Kalken, op zo'n 10 km van Gent. Want daar stonden al die zenders.

Johan Rood voor zijn zorgenkindje, de T 1509

Tot mijn grote verbazing kwam Gerard van Dam daar op me af met nog twee andere volgelingen. Gerard kende ik goed van in 1972 toen de MV Mi Amigo daar nog in de Amsterdamse Houthaven lag en er daar dus van alles gebeurde zoals schilderen m.a.w. de truc van het radiopiratenmuseum, weet je nog wel. Na een uur met Gerard gebabbeld te hebben over wat voor soort antenne ze het beste op het schip zouden kunnen gebruiken en hoe men twee zenders parallel kon koppelen verwees hij mij naar Johan Rood. Toen ik belde met de man hoorde ik dat Johan geen problemen had om met die zenders te gaan werken. Dat was dus de man die ze nodig hadden. Op die bewuste zaterdag werden er twee van die Marconi zenders in kleine bestelwagentjes geladen en betaald door Gerard.

Nog steeds had me nog niemand van de heren verteld over welke nieuwe zeezender het ging. Maar wat ik wel wist was dat ze gingen zenden rond de 192 meter. Tot die vaststelling was ik gekomen door dat die zenders een frequentie bereik hadden van 1.600 tot 12.000 kHz. Op de vraag waarom precies Danny Vuylsteke bij het project betrokken was antwoordde Gerard van Dam: “Danny wilde deze zenders betalen in ruil voor de drive-in show van het station te mogen doen.” Nog vreemder werd de sfeer toen men de kortste weg vroeg naar Oostende. Ik denk dat ze toen of de keer nadien met de zenders van Kalken naar Oostende gereden zijn.

Hoe dan ook, op de vraag of ik aan boord wilde gaan heb ik vriendelijk bedankt. Ik wist dat Johan Rood een prima zender technieker was en ikzelf had geen enkele reden om Danny Vuylsteke te vertrouwen. Dat vertrouwen was al jaren eerder tijdens mijn VVVR programma's op Radio Mi Amigo aan diggelen gegaan en op dat moment was ik ook nog bezig een nieuw huis aan het bouwen.

De dagen vlogen voorbij en plots ergens in augustus was er het nieuwe geluid op 192 meter. Ademloos zat ik voor mijn radio met de gedachte ‘verdomme ze doen het’. In die periode is dan ook nog de Belg Kurt Gelaude alias Jan Römer aan boord van de Aegir verschenen. Vermoedelijk door mezelf of was het Jean-Luc Bostyn. Een ding weet ik zeker, Kurt zijn moeder wijst me nog steeds met de vinger als ze me tegenkomt. Bij Radio Delmare beukte de wind en het water blijkbaar met volle kracht want alweer kwamen de Delmare piraten zenders op halen in Kalken.

T 1509 (foto Richard Hankins)

De derde keer was de laatste keer, want dan ging het een beetje fout. Het toeval wilde dat de zenderbaas Marcel Meys in Kalken die namiddag even op pad was gegaan voor een dringende herstelling aan een tv. Bij gevolg vertrokken de Delmare mannen naar het dichts bij zijnde café, natuurlijk met de gekende gevolgen. Na enkele uren was Marcel terug en begon men met het inladen van een vijftal zenders, maar er was een probleem, ja met het geld. Een deel van het geld was ‘opgedronken’, dus zat er niks anders op dan een zender weer uit te laden. Intussen werd er bij Marcel nog druk over en weer gebeld, zelfs naar Vuylsteke. Maar ook Danny kwam niet over de brug met centen. Wel was hij zo vindingrijk om te zeggen om het geld aan Walter te vragen, waarop ik trouwens niet ben ingegaan.

Geloof het of niet, maar dat was de allerlaatste keer dat ik iets hoorde en zag van de Delmare boys. Volgens mij hebben ze wel tien van die zenders opgehaald hier in België.

Nog even dit. Die Marconi zenders waren van het Belgische leger. Ze werden ingezet om het telefonisch contact te onderhouden met de legervliegtuigen die naar de Congo vlogen. In België stonden ze op de luchthaven van Melsbroek en in de Congo in Kamina.

De werking van de T 1509 in grote lijnen

Het merk was Marconi en het type aanduiding was de T 1509. Er bestond ook een bijhorende ontvanger van het zelfde merk de R 1475. Een setje dus, de meeste van deze zenders waren gebouwd in Engeland en het productiejaar van de meeste was 1947.

Het Frequentiebereik

Het frequentiebereik van de zender bestreek een stukje middengolf band en liep van 1.500 kHz (200 meter) tot 20.000 kHz (18 meter), wat in de korte golf band ligt. De hoogfrequent eindtrap werkte altijd met vaste verlaagde anode spanning (1600 volt) en vaste verlaagde schermrooster spanning (550 volt). Deze verlaagde spanningen waren noodzakelijk om de zender 100% te kunnen laten moduleren, het gevolg was natuurlijk dat er maar een goeie 300 tot 375 watt aan zendvermogen uit die kast kwam.

De T 1509 aan boord van de MV Martina. Op de foto de bijgeplaatste 813 en voedingstrafo.

De oscillator unit werkte van 1.500 tot 7.500 kHz. Voor de hogere frequenties werd er in de trap daarna (multiplier) verdubbeld of verdriedubbeld. De zender kon je zonder kristal, dus op handafstemming, instellen over de gehele band van 1.500 tot 7.500 kHz of verdubbeld naar 20.000 khz. Met kristal werkte hij maar van 2.000 kKz tot 7.500 kHz of verdubbeld naar 20.000 kHz. Destijds heeft Johan Rood dit opgelost door spoel L200 te verlengen. Op die manier kreeg hij de kristal zender oscillator aan op de Delmare freqentie.

De twee maal 813 zender eindlampen die parallel stonden waren anode gemoduleerd door de anode modulatie transformator aangedreven door eveneens twee 813 lampen die in per spoel stonden dus. Ook zat er op deze 1 op 1 modulatietransformator een schermrooster wikkeling die de beide schermroosters van de eind zendlampen mee moduleerde. Volgens de verkoper van die zenders, destijds Marcel Meys, was dit zo gedaan om er meer hoge tonen uit te krijgen (hi-fi). De zender had twee 813 lampen in de HF-eindtrap en twee 813 lampen in de modulator.

Johan Rood had de 1600 volt verdubbeld in amperage door twee van die voedingen parallel te zetten. Vervolgens had hij de HF eindtrap voorzien van twee extra 813 zendlampen en een zelfde scenario in de modulator. Er was echter maar één groot probleem: de modulatietransformator. Desondanks de vele rare schakelingen die hij probeerde heeft hij er tientallen opgeblazen. Het dubbele van het toegestane vermogen konden ze dus niet aan. Zeker is dat hij erop deze manier 1 kW uithaalde.

Modulatietransformator

Door het probleem met de modulatietransformator kwam de modulatie niet hoger dan 87%, wat toch nog een hele prestatie was. Zelf heb ik ooit twee zo'n zenders parallel gezet door ze aan de ingang met een gezamenlijke oscillator te sturen en aan de uitgang ze weer, volgens de regels der kunst, weer via koppel netwerken samen te brengen wat dan weer resulteerde in 100% modulatie bij ongeveer 1000 watt. Jammer dat Johan nooit zover is geraakt want plots was het afgelopen met Delmare vanaf zee. Wat er ook nog een probleem was waren de zeer lage en de hoge tonen. Deze zenders waren immers gebouwd voor spraak-telefonie. Volgens de opbouw van het schema moest je bepaalde condensatoren verwijderen of wijzigen in de pre-amplifier om zo er weer alle tonen uit te krijgen.

PS: de RF-antenne stroom zal rond de 9 ampere geweest zijn bij Delmare. Nog even dit, de ontvangst van Delmare op zo'n veertig kilometer van de kust van Oostende, landinwaards was een drie op tien op de S-meter.

Gegroet, Walter Galle.

Zendkristallen en de oscillatorlamp (L) en de 813 Eindbuizen (R) van de T 1509 (foto Wallter Galle).

vorige - 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - volgende