Recentelijk werd ik door een muziekhistoricus en auteur van diverse interessante boeken over de muziekgeschiedenis in Nederland benaderd. Hij vroeg mij of ik bereid was een herinnering over 1967 te schrijven voor een nieuwe publicatie van hem. Het boek gaat waarschijnlijk 'Happy Together - de kracht van muziek, liefde en bloemen' heten. 

De bereidheid was meteen groot gezien de kwalitatieve inhoud van andere boeken van de auteur. Hoe pak je zoiets aan? In mijn geval heb ik als historicus op mediagebied een groot archief aangelegd waaruit volop keuze is te halen. Op een externe schijf heb ik allemaal files per jaar en maand onderverdeeld, waardoor gemakkelijk een keuze is te maken. De samensteller van het boekwerk, dat later dit jaar hopelijk uitkomt, kreeg derhalve binnen 24 uur een herinnering aangeleverd aan een in 1967 in de kinderschoenen staande loopbaan van een bekende zangeres.

Maar er zit veel meer in de file getiteld ‘1967’. Derhalve neem ik je de komende weken nostalgisch mee naar dat jaar. Zo heb ik in 1967, met gebruik van schaar, papier en lijm, ook het nodige vastgelegd over de laatste week van oktober 1967. Bij de radio en televisie stond men in die week stil bij het gegeven dat Maarten Luther 450 jaar eerder de Reformatie begon. De NCRV bracht een van de avonden een programma met drie bijdragen, die de titel droeg: ‘De invloed van Luther’s Reformatie in Duitsland, Zweden en Nederland. Men had drie belangrijke sprekers uit de drie landen bereid gevonden hun mening te geven over de invloeden op de theologie. De Duitse bijdrage was van Prof. Dr. Ernst Kähler, hoogleraar Kerkgeschiedenis aan de universiteit van Greifswald in de toenmalige DDR.

Het was in die tijd niet zo gemakkelijk om vanuit de DDR naar Nederland te mogen reizen en de Oost Duitse regering stelde dan ook dat de bijdrage van Kähler wel mocht worden uitgezonden maar dan wel rechtstreeks en integraal en niet puntsgewijs verweven met de meningen van de andere twee deelnemers. Andere bijdragen werden geleverd door de Zweed Gustaf Wingren, hoogleraar in de systematische theologie aan de universiteit van Lund. Hij was een befaamde tegenstander van de staatskerkgedachte, die in zijn land zich had ontwikkeld.

Tenslotte was er als spreker Professor Kooiman, die redeneerde vanuit een situatie waarin de Luthersen vanouds een kleine minderheid geweest zijn, en waarin aanvankelijk een harde strijd gevoerd moest worden met de Calvinistische Overheid, die het bestaansrecht van de Lutherse kerk in Nederland feitelijk ontkende. Eén van de programmaonderdelen had als titel: ‘Was Luther een genie of een lompe domoor?’ Het programma was trouwens een gezamenlijke productie van de VPRO, NCRV, CVK, IKOR en KRO.

Op de vrijdagavond was er op de radio een toneelbewerking te beluisteren van ‘Luther’, een stuk geschreven door ‘the angry young man John Osborne’. Dit stuk was allereerst in het Engels opgevoerd tijdens het Holland Festival in 1961 en beleefde zijn radiobewerking in oktober 1967 met Jules Croiset als Luther in de hoofdrol. Gerrit Kouwenaar was verantwoordelijk voor de vertaling naar het Nederlands.

In een aantal losse tafrelen liet Osborne de belangrijkste momenten uit Luthers leven de revue passeren, waarvan de conflicten met kerk en de staat de belangrijkste vormden. Het ging hem niet om een waterdicht historisch beeld te vormen van leven en werken van Luther, maar om de gekweldheid en onzekerheid te laten horen van een man in verzet tegen de traditionele orde. Tenslotte wil ik vermelden dat op zondag 29 oktober van dat jaar er via Radio Bloemendaal, dat te beluisteren was 1223 kHz en alleen in het weekend enkele kerkdiensten uitstraalde, een lezing werd gehouden onder de titel: ‘Dr Luther geeft ons in 1967 een injectie.’ De voordracht werd gehouden door Ds. Geert Toornvliet.

De NCRV was trouwens met een nieuw, maandelijks uit te zenden, programma op de televisie gekomen dat ‘Gevraagd’ heette. In het programma werden telkens drie mensen aan de kijker voorgesteld die gingen solliciteren. Het deelnemende panel, waarvoor men diende te verschijnen, had de drie vooraf uitgekozen uit ongeveer 300 briefschrijvers die allen hadden gesolliciteerd op een vacature. In de eerste aflevering werd op die manier een nieuwe verkoopster gevonden voor een juweliersbedrijf in Rotterdam en in het tweede ‘Gevraagd’ werd op zoek gegaan naar een geschikte kandidaat voor een positie binnen een reisbureau.

Alle op de televisie verschijnende kandidaten dienden zowel een theoretische als praktische test te doen. Iedere keer was ook een andere sollicitatiecommissie te zien, gerelateerd aan de vacature en dus deskundigen op hun gebied. Het programma diende dan ook beslist niet in de categorie ‘spelletjes’ te worden gerangschikt. Wel was er telkens een vaste voorzitter en wel de van huis uit psycholoog zijnde Godfried Bomans, die met zijn ervaring op het gebied van radio en televisie, die sfeer wist te scheppen die voor een programma als ‘Gevraagd’ noodzakelijk was.

Het was trouwens de tijd dat de gevestigde omroepen hun leden op allerlei manieren wilde ontmoeten. Daartoe werden door de NCRV met grote regelmaat bijeenkomsten georganiseerd in de provincie, waar niet alleen sprekers uit eigen huis hun zalvend verhaal deden maar ook artiesten optraden om het totaal tot een gezellige avond te maken. Zo stonden in het najaar onder meer de Spelbrekers, The Blue Diamonds en de bandparodist André van Duin tijdelijk onder contract bij de NCRV om in allerlei schouwburgen en feestzalen het publiek te veraangenamen.

Wordt vervolgd

Hans Knot, 23 februari 2019