Soms kunnen positieve beslissingen slecht vallen bij een andere persoon binnen een leefgemeenschap. Er kan dan op een gezonde manier mee worden omgegaan door met elkaar in gesprek te gaan. Maar dat is en was lang niet altijd het geval. Ik neem je mee naar het jaar 1961 en het plaatsje Rijssen. Het valt anno 2014 onder de gemeente Rijssen-Holten en is gelegen tussen Deventer en Almelo en dus in de provincie Overijssel.

Bij het doen van research als mediahistoricus kom ik in de archieven tal van artikelen tegen, waar ik niet naar op zoek ben maar die toch ongewild mijn aandacht trekken. Begin maart 1961 bleek er namelijk grote deining te zijn ontstaan rond de actie die daar op initiatief van een medicus, was begonnen om langdurige zieken een televisietoestel ter beschikking te kunnen stellen. De plaatselijke artsen in Rijssen hadden hun volledige medewerking verleend en een opgestarte actie leverde veel geld op om toestellen te kunnen aanschaffen.

Maar lang niet iedereen was het met deze actie eens. Een vrij grote groep van de toenmalige Rijssense bevolking stond op grond van religieuze aard principieel afwijzend tegenover het gebruik van de televisie. Het gevolg was dat, wat eens met zoveel enthousiasme en idealisme begon, dreigde uit te groeien tot een grote rel. Wel was al een aantal chronische patiënten in het bezit gekomen van een televisietoestel en op die manier waren ze, eerder door ziekte gedwongen afgesloten van de buitenwereld, weer enigszins in het volle leven geplaatst.

Maar er was echter een groep die tegen deze vorm van ondersteuning aan zieken was. Een woordvoerder verklaarde in een gestencilde brief aan de regiopers: ‘Geen televisietoestellen voor langdurige zieken want zij halen de wereld in de ziekenkamer. Dit betekent de wereld en dus de zonde. Wij hebben onze gemeenteleden verboden naar de televisie te kijken en gelden voor deze actie te geven. Een ieder die dit verbod overtreedt wordt door ons in de ban gedaan.’

Vreemd genoeg, bij verder research, was deze uitspraak, gedaan door ds. Aangeenbrug en wel in een editie van het Algemeen Handelsblad uit Rotterdam – het latere Algemeen Handelsblad. Hij behoorde, aldus de krant, tot een aantal ‘wedergeborenen’ behorend tot de Gereformeerde Gemeente in Nederland, die zich keerde tegen de televisieactie voor zieken.

Wat betreft de toenmalige gemeente Rijssen was de ziel van de tegenactie te vinden in de persoon van de ouderling Haase, die in het jaar 1923 ‘wedergeborene’ was geworden en daarom geacht werd tot het hoger gezag in zijn gemeente te behoren en als zodanig gerespecteerd diende te worden. Deze ‘wedergeborenen’ kleedden zich destijds in ‘stemmig zwart’ en zagen nauwlettend toe op alles wat het zielenheil van hun geloofsgenoten kon belagen. Daarom spraken ze van de televisie als van de ‘kijkkast van de duivel’.

Ds. Aangeenbrug verklaarde in het ‘Algemeen Handelsblad’ nimmer televisie te hebben gezien, maar hij wist wel dat het werelds was en daarom de gelovigen van God afhield. In hoeverre was deze negatieve tegenactie van invloed op de inzamelingsactie ten bate van de chronisch zieken? Gelukkig leverde dit geen afbreuk aan de opbrengsten. In tegendeel, want zoals een Rijssenaar destijds in de regionale krant stelde: “Het is alsof de andersdenkenden Rijssenaars tot grotere offers hebben gedreven. Nimmer tevoren werd in onze gemeente zoveel geld in een korte tijd bijeen gebracht.”

Een Rijssense handelaar gaf bijvoorbeeld 12% korting op de aanschaf van een binnenhuisantenne. Ontvangstproblemen zou dit niet geven gezien de afstand tot de toenmalige steunzender in Markelo. Een voordeel van de binnenhuisantenne was wel dat buren niet konden zien of men een televisie in huis had. Afsluitend kan worden gemeld dat deze handelaar eerder in 1935 in de problemen was geraakt met een toenmalige dominee. Deze weigerde een nieuwgeborene binnen het gezin te dopen omdat er een radio in huis was. Vijf jaar later zou dezelfde dominee bij de handelaar een radiotoestel bestellen, wat niemand vreemd vond. Wel bleef het voor de volgelingen van dezelfde dominee in 1961 verboden naar de televisie te kijken en dus ook een verbod tot aanschaf van zo’n duivelse kijkkast of het geven van een geldbedrag ten bate van de actie voor chronisch zieken. Leve de medemens.

Hans Knot, 21 augustus 2014