Tijd voor de nostalgische column waarbij dit keer is gekozen voor het jaar 1970. Het lijkt allemaal zo dicht bij maar in werkelijkheid komen de zaken, die voorbijkomen, uit een jaar die ons 50 jaar terugbrengt in de tijd. Laat U meeslepen naar de tijd dat U zich nog jong voelde of misschien nog helemaal niet rondliep op deze aardbol.

1970 het jaar waarin de radioliefhebber werd blij gemaakt in West Europa met het geluid van RNI, Radio Nordsee International. Een jaar waarin voor het eerst in Nederland een gigantisch popfestival werd gehouden in Kralingse Bos in Rotterdam, werd voor Nederland de stemplicht bij verkiezingen afgeschaft en werden de percentages van opkomst ingevoerd. Op voetbalgebied was er een twee eenheid te beleven in 1970, Ajax uit Amsterdam werd kampioen van Nederland en Feyenoord uit Rotterdam beleefde haar topjaar met het winnen van de Europacup 1, zoals de beker destijds werd omschreven. Zo maar wat van de vele feiten die in het jaar 1970 plaatsvonden.

Het meest verschrikkelijke nieuws van het jaar behaalde dagen lang de nieuwspagina’s van de kranten en de rubrieken op radio en de televisie. Een enorme natuurramp vond plaats in het Zuid Amerikaanse land Peru waarbij, als gevolg van een aardbeving met meerdere schokken met de allersterkste die een kracht van 7,9 op de schaal van Richter had. Diverse steden werden totaal verwoest. Plaatsen als Huarez, Chimbote en Yungay waren onherkenbaar geworden. In een gebied van 65.000 km2 was liefst 80% van de huizen verwoest. Het aantal slachtoffers, dat viel, is een van de grootste in aantal in de wereldgeschiedenis. Liefst meer dan 700.000 mensen verloren het leven, 500.000 werden nog eens gewond en 600.000 mensen werden dakloos. Na de grote schokken, die een deel van de schade aanrichtten, kwamen er liefst 37 naschokken die ook krachtig genoeg waren de schade groter en het aantal slachtoffers hoger te maken.

Vele kleine en grote protestdemonstraties vinden er in 1970 ook her en der in Nederland plaats. De naam Stimezo valt daarbij ook vaak, als protest – aan de ene kant – en als positivisme aan de andere kant. Het was in de maand oktober 1970 dat, onder initiatief van een groep huisartsen, een stichting werd opgericht onder de naam Stimezo met als doel hulpverlening te verlenen bij zwangerschapsonderbreking. De tegenstanders van deze vorm van onderbreking hadden het dan ook over kwade hulpverlening plegen, immers een leven werd beëindigd.

In die tijd was het ondergaan van een abortus of het ongewenst afbreken van een zwangerschap nog steeds wettelijk verboden. Maar zoals zo vaak gebeurde er in het illegale circuit het nodige en weken vele jonge zwangere vrouwen uit naar bijvoorbeeld Engeland, waar ze werden geholpen. De Stimezo is eigenlijk ontstaan omdat er in ons land op verschillende plekken de behoefte ontstond om zich gezamenlijk in te zetten voor een goede hulpverlening bij abortus. In ons jaar van behandeling, 1970, ontstond dus in Rotterdam de Stimezo, wat staat voor ‘Stichting Medisch Verantwoorde Zwangerschap onderbreking’. Het eerste doel was te komen tot de oprichting van een kleine abortuskliniek. Het initiatief kreeg in de kranten de nodige publiciteit waardoor diverse groepen van mensen zich achter het initiatief stelden en ook al vrij snel in andere grote plaatsen soortgelijke plannen ontstonden. Als je het bedrag van het beginkapitaal van destijds weet kun je je niet voorstellen dat dit voldoende is geweest maar voor f 150.000,- werd de eerste kliniek op poten gezet. Het kapitaal was trouwens bij elkaar gekomen door middel van een televisieactie van de VARA.

‘Baas in eigen buik’ was een veelgehoorde kreet in die dagen wat me meteen brengt naar een andere groep van strijdsters en demonstranten, namelijk de dolle mina’s. Zoals met vele strijdgroepen begon deze groep in 1969 kleinschalig als een soort van protest van de plek voor de vrouw in de maatschappij, waarbij ze stelling namen tegen het onrecht van achterstelling van de vrouw. Deelnemers van het eerste uur kwamen vooral uit de Socialistische Jeugd. Het idee voor het oprichten van de groep kwam doordat men onder indruk was geraakt van de bezetting van het Maagdenhuis in Amsterdam, een paar maanden eerder, en de berichtgeving vanuit Amerika, waar soortgelijke groepen waren opgericht. Het was Selma Leydesdorff die de naam bedacht en ontleende aan de bijnaam van de vrouwenstrijdster van het eerste uur Wilhelmina Drucker. Jaren lang was Selma Leydesdorff destijds hoogleraar Oral History aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Toen de Dolle Mina’s eenmaal was opgericht werd al vrij snel een lijst met doelstellingen bekend gemaakt waarvan hier een kleine greep:

• gelijk loon voor gelijke arbeid
• meer en betere seksuele voorlichting en opvoeding
• strijd tegen de dubbele seksuele moraal
• goede anticonceptie
• zelfbeslissing over abortus ('Baas in eigen Buik')
• gelijke opvoeding voor jongens en meisjes
• uitbreiding van het aantal kindercentra: crèches en dergelijke
• veilige kinderspeelplaatsen
• geen slavinnenrol voor de huisvrouw
• geen achterstelling van de gehuwde moeder
• werk voor de gehuwde vrouw, als dat haar wens is
• mannen moeten dienst kunnen weigeren
• tégen de 'Missverkiezing'.

Op het eerste congres van Dolle Mina in april 1970 heeft de groep geprobeerd om een 'algemene' Dolle Mina verklaring op te stellen, waar iedereen zich in kon vinden: "Ervan uitgaande dat een rolverdeling tussen man en vrouw niet te verdedigen is op grond van biologisch onderscheid, stelt Dolle Mina zich een maatschappijverandering ten doel, die gelijke ontplooiingskansen voor iedereen en onafhankelijk van sekse mogelijk maakt. Dit kan worden verwezenlijkt door middel van sociale strijd, bewustwording en mentaliteitsverandering en daardoor beëindiging van de sociaaleconomische ondergeschiktheid zowel van man als vrouw".

En het bleef niet bij heen en weer gepraat binnen de diverse groepen in ons land en tijdens het voornoemde congres maar er werd in 1970 en de jaren erna volop gedemonstreerd door vrouwen die achter de standpunten stonden. Zo was er op 17 mei 1970 de actie: 'Beter Brem dan Berm. Dolle Mina Den Haag ging in het geweer tegen de aanleg van een verkeersweg dwars door een Zuid-Hollands duingebied. In oktober was er een grote demonstratie in Amsterdam voor het gebruik van de anticonceptiepil en in de maand november 1970 ging men massaal overal de straat op om appels te verkopen, waarbij de opbrengst verdween in de kas van Stimezo. Vrijheid van abortus zou trouwens pas officieel in 1980 met een wetswijziging worden bekrachtigd.

Hans Knot: 15 februari 2020