Terug naar 1969. Het schijnt dat de lp’s van het ‘World Star Festival’, die tegen het einde van de zestiger jaren in ons land uitkwamen, als warme broodjes over de toonbank van de toen nog volop aanwezige platenzaken gingen. Er zijn verschillende Kringloopwinkels, met het goede doel in gedachten, die naast vele andere zaken ook platen verkopen, uitgekomen in lang vervlogen tijden. En daar is altijd wel een lp te vinden dat mooi genoeg is om aan te schaffen. En het valt dan op hoeveel van voornoemde lp in de bakken aldaar staan.

Bij het zien van de oranje getinte hoes van het ‘World Star Festival’ herinnerde ik mij dat er na het uitkomen van de lp, waarop internationale sterren belangeloos een nummer hadden geleverd ten bate van Vluchtelingenhulp, er ook een speciaal televisieprogramma was geweest en wel op 16 oktober 1969.

Het was in de uitzendtijd van de TROS dat op de Nederlandse televisie op de betreffende donderdagavond zes Nederlandse artiesten er nog een schepje bovenop deden en zich op die manier ook inzetten voor de Vluchtelingenhulp. Onder de titel ‘National Star Festival’, met een knipoog naar de titel van voornoemde lp, waren het die avond Liesbeth List, Rita Reys, Henk Elsink, Seth Gaaikema, Connie Vandenbos en Louis van Dijk die aandacht voor de hulp aan Vluchtelingen vroegen. In het programma werden ze voorgesteld aan het kijkend publiek door Pim Jacobs, de toenmalige echtgenoot van Rita Reys. Opmerkelijk alle artiesten van dat programma zijn inmiddels heengegaan.

De lp van het World Star Festival werd trouwens in de maand maart 1969 uitgebracht, waaraan topartiesten uit de gehele wereld deelnamen en waarvan het vinyl dan ook wereldwijd te koop was. Dit betekende dat er in de eerste zes maanden al een paar miljoen exemplaren waren verkocht en de opbrengst naar de rekening van de Verenigde Naties werd gestort. In Nederland ging het op dat moment om ruim 160.000 exemplaren. Nederland stond daarbij op de tweede plaats als het ging om het aantal verkochte exemplaren.

Voor degene die zich niet meer herinneren welke artiesten op de betreffende lp voorkwamen is hier een overzicht: Diana Ross and The Supremes, Dionne Warwick, Ray Charles, Herb Alpert and The Tijuana Brass, Simon and Garfunkel, Tom Jones, Sonny and Cher, Bee Gees, Shirley Bassey, Andy Williams, Julie Andrews, Paul Mauriat and his Orchestra, Sammy Davies jr., Dusty Springfield, Frank Sinatra en Barbra Streisand. Het neusje van de zalm uit die tijd.

Eerder schreef ik over het zogenaamde ‘zwartkijken’, ofwel mensen die een televisietoestel in huis hadden maar daarvoor niet de verplichte kijkgelden betaalden. Dat ging vooral over de periode, tegen het einde van die verplichting en wel de tweede helft van de jaren negentig van de vorige eeuw. Een van de reacties op dat item was de vraag hoe het eigenlijk was in de tweede helft van de jaren zestig, toen  het voor steeds meer mensen het financieel mogelijk werd, mede door de sneller stijgende lonen, over te gaan tot aanschaf van een televisietoestel, al dan niet met mogelijke kleurenontvangst.

Het werd een kwestie van behoorlijk spitten om daar informatie over te verkrijgen en uiteindelijk vond ik gegevens die eind 1969 werden gepubliceerd over niet alleen de weigering tot betalen van het kijkgeld maar ook met de daaraan gekoppelde luistergelden. Er werd op dat moment gerekend op een  aantal van niet betalers dat lag rond de 120.000 per jaar. In 1963 waren dat er rond de 80.000.

De toenmalige directeur van de Dienst Omroepbijdragen, E.W. Wayenberg, kwam met die cijfers naar buiten en maakte tevens bekend dat met het achtervolgen van de wanbetalers jaarlijks een bedrag van rond de f 360.000,-- nodig was, hetgeen neerkwam op 60% van de totale kosten die de dienst maakte. Het aantal gezinnen dat in 1969 of ‘zwart’ naar de televisie keek of niet betalend naar de radio luisterde, schommelde op dat moment tussen de 8 en 10% van de Nederlandse gezinnen. Wayenberg schatte het aantal gezinnen met een of meerdere toestellen rond de 3 miljoen. Hij meldde dat een niet betaler werd aangezien voor een wanbetaler als deze minimaal zes maanden niet aan de verplichting tot betaling van de omroepbijdrage had voldaan.

In de berichtgeving werd ook melding gemaakt over een toen recente controle actie, die had plaatsgevonden in Amsterdam. Gedurende drie weken hadden opsporingsambtenaren van de dienst liefst meer dan 10.000 adressen bezocht, waarbij ruim tweeduizend niet geregistreerde televisietoestellen en een kleine vijfhonderd radiotoestellen waren opgespoord.

Natuurlijk waren mensen door vrienden en/of familieleden gewaarschuwd dat de actie gaande was en waren er in de controle periode meer dan 500 aangiftes gedaan in verschillende postkantoren in de hoofdstad. Tenslotte werd gemeld dat sinds 1965 in het gehele land ruim 62.500 niet geregistreerde televisietoestellen waren opgespoord. Bij radiotoestellen lag dit aantal even boven de 42.000 toestellen. En de proces-verbalen, die in die periode waren opgemaakt, oversteeg het aantal van 50.000.

Er zijn van die momenten dat herinneringen plots terugkeren. Onze ouders hadden een kapperszaak en daar was in een boven plint aan de rechterkant van de salon een dikke spijker. Op die spijker hing een groot aantal spreuken, dat regelmatig werd uitgebreid. Een nieuwe spreuk kwam dan over de voorgaande heen te hangen. Klanten, die op de bank zaten te wachten op een knip- of scheerbeurt, konden die spreuken duidelijk lezen en uiteraard overdenken. Ze waren afkomstig van de Bond Zonder Naam. Mijn ouders hadden een abonnement op de spreuken, die anno 2021 nog steeds vanuit het Vlaamse Deurne over de lage landen worden verspreid.

Het zijn gratis maandspreuken, die uitnodigen tot reflectie, verdieping en verandering. Uiterlijk, interesses, gewoonten, leeftijden, culturen of nationaliteiten: het zijn stuk voor stuk verschillen tussen mensen die we soms als grenzen ervaren. Bond zonder Naam wil deze grenzen overbruggen en ook het omgaan met diversiteit stimuleren opdat samen leven echt samenleven wordt, met respect voor diversiteit en ieders kwaliteit.

Na oprichting in 1947 werd in 1958 besloten om maandelijks een spreuk te publiceren. Er zijn er nu een ruim 860 spreuken die onder meer aan 200.000 gezinnen, scholen, verenigingen en instellingen in Vlaanderen en Nederland  worden verspreid. Zo'n spreuk telt maximaal acht woorden en dient ofwel een zinvol inzicht te geven of een vraag te stellen die doet stilstaan, zoals: ‘Kijk minder naar je scherm. Meer naar elkaar’. Deze spreuken worden op beperkte schaal gratis thuis toegestuurd, maar ook naar een tiental landen in het buitenland via e-mail en in heel veel talen, ook in het Esperanto via een website.

Hans Knot, 22 mei 2021