Halverwege 1980 werd het bestuur van de VPRO het duidelijk dat, wenste men nog een rol te spelen binnen de publieke omroep, een duidelijke groei diende te worden gemaakt in het aantal leden en er naar gestreefd te worden om in 1982 een zogenaamde B-Omroep te zijn. Er waren dermate vele technologische en omroeppolitieke ontwikkelingen in het daaraan voorafgaande jaar dat het aan het bestuur van de VPRO duidelijk werd dat zijn identiteit ook in de toekomst op een herkenbare wijze naar buiten diende te worden gebracht, waarbij voornoemde groei gewenst was.

Het was het bestuur duidelijk dat het eventueel halen van de B-status nog maar een kleine stap voorwaarts was en de groei wel voordeel zou hebben maar nog lang niet genoeg voor de verre toekomst. Bij de jaarlijkse tellingen, die ook in december 1979 plaats vonden, bleek dat de VPRO rond de 180.000 leden had. Voor de B-status waren er aanzienlijk meer nodig, namelijk minimaal 300.000. Derhalve maakte het bestuur dan ook bekend dat men tenminste een verdubbeling van het bestaande aantal leden wenste, mede om een veilige marge te hebben. Rekening houdende met tevens ledenverlies in de periode tot 1982 gaf men aan minimaal 220.000 nieuwe leden te willen inschrijven.

Maar men had nog een probleem binnen de VPRO want er was berekend dat de gewenste uitbreiding tevens betekende dat die 5,5 miljoen gulden zou gaan kosten, terwijl er op dat moment slechts 1,7 miljoen in kas was. Het forse restant bedrag werd door hen beschouwd als een investering en een wissel op de toenmalige toekomst.

Maar er speelde nog meer binnen  het bestuur en wel de angst voor de concurrentie. De voornaamste reden om af te stappen van het tot dan toe strak en stijf gehandhaafde uitgangspunt van ‘klein maar fijn’, was dat de VOO en de EO in ieder geval B-omroep zouden gaan worden. In dat geval zou de VPRO als enige kleine omroep overblijven, en slechts de restjes zendtijd krijgen toebedeeld. Een marktverkenning had uitgewezen dat de VPRO kon putten uit een  achterban van ongeveer 600.000 sympathisanten. Daar stond in 1980  echter tegenover dat, alle wervingsactiviteiten ten spijt, de grens van 200.000 leden nog nooit overschreden was.

Iedereen boven 55 jaar herinnert zich de vele spotjes die via radio en televisie voorbij kwamen in die tijd. Niet alleen van de VPRO maar ook van de andere omroepen, waarbij meerdere malen vanuit het Ministerie van CRM een waarschuwende vinger werd uitgestoken als er weer teveel reclame voor de eigen huishouding was gedaan. Bij de VPRO kwam het in de tweede helft van de jaren zeventig van de vorige eeuw enkele malen voor dat de met veel inzet en vindingrijkheid het voortbestaan als C-Omroep diende te worden veilig gesteld daar er voorspellingen waren dat de peilingen negatief waren en dus de omroep dreigde te vallen onder het limiet van 100.000 leden. Uiteindelijk werd op 1 oktober 1984 de gewenste B-status binnengehaald.

In het televisieseizoen 1980/1981 werd er bij de NCRV een aantal nieuwe programma’s via de televisie geïntroduceerd, hetgeen in juni werd bekend gemaakt. Het was in die jaren heel gebruikelijk dat in de voorzomer meer bekend werd gemaakt over de programmering in het nieuwe seizoen, dat in september van elk jaar van start ging. Zo ging Eddy Becker een nieuwe NCRV-quiz presenteren, die gebaseerd was op de wetenschappelijke BBC-quiz ‘Mastermind’. Het programma werd vanaf 30 september 1980 in tien afleveringen op het scherm gebracht.

Het ging om de kennis quiz ‘Cum Laude’ die twee seizoenen was te zien en waarin kandidaten hun eigen specialisme konden kiezen om te worden ondervraagd. Volgens de producer van het programma, Dick van den Ende, probeerde men de Nederlandse versie van de quiz zoveel mogelijk een eigen gezicht te geven. En dus werd niet blindelings de opzet en uitwerking van de Britse collega’s overgenomen. Deelnemers dienden minstens 18 jaar oud te zijn en voorzien te zijn van een ruime algemene ontwikkeling. Ook diende men over een onderwerp veel te weten; een onderwerp dat trouwens niets te maken mocht hebben met zijn of haar beroep. Tenslotte werd er vereist dat men heel snel vragen kon beantwoorden en wel in twee keer twee minuten en dat over algemene onderwerpen als wel het aangegeven specialisatie onderwerp.

Eerder dat jaar was natuurlijk behoorlijk sensationeel geweest toen koningin Juliana bekend maakte dat zij op 30 april 1980 zou aftreden van de troon ten voordele van haar dochter Beatrix. Begin juni kwamen vervolgens de cijfers naar buiten inzake het kijken naar de televisie van die bewuste 30ste april.

Het bleek dat liefst 95% van de Nederlandse bevolking kennis had genomen van de troonafstand via televisieprogramma’s, die de betreffende dag werden uitgezonden. Ook was de inhuldiging van koningin Beatrix door het zelfde percentage landgenoten voor korte of langere periode bekeken. Cijfers waren afkomstig uit een op 3 mei gehouden telefonisch onderzoek van de afdeling kijk- en luisteronderzoek van de NOS, via een steekproef onder 372 Nederlanders van 15 jaar en ouder.

Bij het onderzoek had men ook een aantal programma’s van die dag genoemd richting de ondervraagden om er achter te komen hoe die waren bekeken. De reportage in de ochtenduren inzake de troonafstand en het verschijnen van de koningin moeder en de nieuwe koningin op het balkon van het Paleis op de Dam werden deels door 88% van de Nederlanders bekeken, terwijl 70% het compleet had gezien. Ook de middagreportages werden uitstekend gevolgd en 89% van de landgenoten keken deze gedeeltelijk, terwijl 59% het onderdeel geheel bekeken. In de avonduren was er onder meer een documentaire te zien over het leven van Prinses Beatrix, hetgeen 46% aan kijkers trok. 

Vanaf volgende week tot 1 september zal de wekelijkse column worden omgezet in een tweewekelijkse column, dit vanwege de vakantieperiode. Dit betekent dat de volgende column op 3 juli zal worden gepubliceerd.

Hans Knot. 19 juni 2021