Het was echt even nodig om te checken of de Nationale Platenbon nog wordt uitgegeven en ja hoor, onder de noemer Platenbon. Met een geldigheid van drie jaar. De ouderwetse papieren platenbon blijkt trouwens ‘eeuwig’ geldig en mocht je een dergelijk exemplaar van pakweg 30 jaar geleden nog in een lade hebben liggen dan kun je die inleveren bij je favoriete muziekwinkel. De vraag is echter of men op de hoogte is van die geldigheid.

Halverwege februari 1978 rommelde het in de platenhandel. Het was de tijd dat er nog geen sprake was van cd’s en dvd’s. En het rommelen ging vooral om de valse noten rond de platenbon. In 1977 bleken er liefst 21,5 miljoen exemplaren in Nederland verkocht. Dit gebeurde via platenwinkels die een lidmaatschap hadden bij de Nederlandse Vereniging van Grammofoonplatendetailhandelaren, in totaal meer dan 1500 leden. Het bleek een forse stijging in omzet van de platenbon te zijn. In 1974 werden er bijvoorbeeld 11 miljoen exemplaren verkocht, wat aanzienlijk minder was.

Het leek dus een prachtig resultaat maar toch was bij lange na niet iedereen blij met het resultaat. Het bleek dat enkele honderden  leden, van de toen 15 jaar bestaande Stichting Nationale Platenbon, niet langer bereid was jaarlijks 1% van hun omzet af te staan ter beschikking van de stichting. Men was van mening dat dit financiële offer niet langer mogelijk was en men stond niet alleen.

Zo hadden de directie van  Vroom en Dreesmann, TerMeulen-postorderbedrijf en Capilux besloten om niet meer mee te doen met de Stichting Nationale Platenbon en waren  overgegaan tot uitgifte van eigen platenbonnen. Voornoemde grote bedrijven van destijds behoren al weer geruime tijd tot het historische verleden.

Voor het publiek hadden ze het er niet eenvoudiger op gemaakt, want van de sinds jaar en dag bestaande eenheid in platenbonnen was er vervolgens natuurlijk geen sprake meer en het werd voor alle platenhandelaren uitkijken geblazen welke platenbon in welke zaak verzilverd ging worden en deze wel of niet geweigerd kon worden.
 

De actie van de drie voornoemde bedrijven heeft destijds ertoe geleid dat de NVG Vroom en Dreesmann en Capilux heeft geschorst als lid en Ter Meulen geblokkeerd werd. Maar waar lag nu de reden destijds dat men ontevreden was? Uit de Raad van Bestuur van Vroom en Dreesmann was het secretaris drs. G. van Woerkom die aangaf waarom er onvrede was: “Bij alle grote ondernemingen is de verhouding tussen verkochte en ingenomen platenbonnen scheef getrokken en wel in het nadeel van hun onderneming. In 1977 hebben wij bij Vroom en Dreesmann voor f3 miljoen aan platenbonnen verkocht en voor f4 miljoen ingenomen dan wel verzilverd. Welnu, over dat verschil van f1 miljoen betalen we aan de NVG een bedrag van f150.000,—en dat is veel te veel. Het probleem is dat je voor het verzilveren van platenbonnen veel meer moet doen als ondernemer dan voor het verkopen ervan.”

Maar volgens Van Woerkom kwam er nog bij dat er sprake was van een behoorlijk stuk renteverlies omdat er vaak veel tijd zat tussen het kopen van een platenbon en het verzilveren daarvan. Dientengevolge besloot met bij V&D destijds een eigen platenbon te introduceren. Wel stelde de woordvoerder dat men in beroep was gegaan tegen de schorsing omdat er slechts twee dagen de tijd was gegeven om de nog ‘lopende platenbonnen’ in te nemen.

Vervolgens was het de heer R. L. Woltz, destijds voorzitter van de Stichting Nationale Platenbon en directeur van de NVG, die meldde dat er niets aan de hand was met de Nationale Platenbon en dat hij verwachtte dat de drie voornoemde grote bedrijven wel weer terug zouden komen naar de aloude stichting: ”Ze snijden zich met hun activiteiten zich danig in de vingers.”

Volgens Woltz was het een lachertje dat de afdracht regeling van één procent aan de Stichting moeilijk op te brengen zou zijn, want door een handelaar werd destijds 33% winst gemaakt op de verkoop van  een grammofoonplaat en kettingconcerns hadden zelfs  winstmarges van 45-50%.

Maar volgens één van zijn medewerksters was het wel degelijk rumoerig en ze stelde aan een journalist van de GPD: “Het rommelt wel in de wereld van de grammofoonplatenhandel. Maar we zullen de komende tijd wel van ons laten horen. Grammofoonplatenhandelaar G. F. Vink in Groningen had geen moeite met de 1 procent-regeling van de Stichting Nationale Platenbon. Hij stelde  individuele acties of acties van een groepje platenhandelaren om zelfde platenbon-actie ter hand te nemen niet zo zitten. "Het gaat er toch om dat je mensen in je zaak krijgt en wat maakt het dan uit hoeveel platenbonnen ze bij zich hebben en waar die zijn gekocht. We delen als platenhandelaren toch immers samen de winst?"

Grote vraag is hoeveel lezers nog een platenbon uit die tijd in een lade hebben liggen. Verzilveren kan volgens informatie op internet van de papieren exemplaren eeuwig durend maar de nieuwe versie is slechts drie jaar na uitgave geldig voor inwisseling. Zo niet is er voor iedereen een groot alternatief en wel: Radio Luisteren, want daarmee kwam ook de behoefte gehoorde muziek zelf aan te schaffen en voor verjaardagen bijvoorbeeld een platenbon te vragen.

Hans Knot 1 februari 2025