Vijf dialectwoorden die bewaard blijven volgens Goeiemorgen Morgen!

In de afgelopen week stond het radioprogramma Goeiemorgen Morgen! in het teken van dialecten. Luisteraars werd gevraagd hun favoriete dialectwoord in te sturen, en dit resulteerde in maar liefst 1.000 inzendingen. Het team van Peter Van de Veire ging aan de slag met de voorstellen, en dialectoloog Chris De Wulf koos vijf woorden die volgens hem van groot belang zijn voor het behoud van ons taalerfgoed. Deze woorden vertegenwoordigen verschillende regio’s in België en geven een beeld van de rijke variëteit aan dialecten die ons land kent.

De gekozen woorden zijn:

1. Achterwarege (Oost-Vlaanderen): Dit woord betekent ‘vroedvrouw’ en komt voornamelijk voor in Oost-Vlaanderen, met varianten in West-Vlaanderen. Het komt van het Middelnederlandse werkwoord ‘achterwaren’, wat ‘verzorgen’ of ‘zorgen voor’ betekent. De variatie in de uitgangen geeft een inkijk in de vroegere vrouwelijke functienamen in het dialect.

2. Wijsterkapeel (West-Vlaanderen): Dit bijvoeglijk naamwoord betekent ‘overhoop’ of ‘in de war’. Het komt uit het Middelnederlands en is afgeleid van het werkwoord ‘weisteren’ (wegstuiven), gecombineerd met ‘kapeel’, dat oorspronkelijk ‘hoed’ betekende. Het woord beschrijft iets dat ooit geordend was, maar nu door elkaar is gehaald.

3. Enkbeugel(tje) (Limburg): Dit woord, dat ‘eekhoorn’ betekent, komt vooral voor in de Limburgse Kempen. De oorsprong is nog niet helemaal duidelijk, maar taalkundigen vermoeden dat ‘enk’ een verbastering is van ‘inkt’, en ‘beugel’ komt van ‘buidel’. Het woord is een van de vele regionale benamingen voor de eekhoorn.

4. Kwaadperterij (Vlaams-Brabant en Brussel): Dit woord betekent ‘deugnieterij’ en komt voor in Vlaams-Brabant en Brussel, maar ook in aanpalende gebieden. Het heeft zijn oorsprong in het Middelnederlands, waar ‘pert’ verschillende betekenissen had, waaronder ‘listig’ of ‘eigenzinnig’. Het woord heeft zich door de tijd heen verspreid, maar is nog steeds in gebruik in enkele dialecten.

5. Tuttefrut (Antwerpen): Dit woord betekent ‘kauwgom’ en is een typisch Antwerps dialectwoord. Het komt van de term ‘tutti-frutti’, oorspronkelijk gebruikt voor een mengsel van gedroogde vruchten, en later geassocieerd met de smaak van kauwgom. De merknaam ‘Tutti-Frutti’ werd in Antwerpen veralgemeend tot een soortnaam voor kauwgom.

Dialectoloog Chris De Wulf benadrukte het belang van dialecten als ‘schatkamers’ van de Nederlandse taal, waarin veel uit ons taalverleden bewaard is gebleven. Hoewel niet iedereen het dialect nog spreekt, blijkt uit de grote belangstelling van de luisteraars dat het nog steeds een belangrijke rol speelt in de verbondenheid met onze voorouders en onze regionale identiteit. Goeiemorgen Morgen! blijft aandacht besteden aan deze rijke taalkundige tradities, waarmee het programma een belangrijke bijdrage levert aan het behoud van deze bijzondere woorden.

Afbeelding: Peter Van de Veire (foto VRT/Radio2)