Doorzoek de gemeenschap

Deze keer heb ik nog eens wat herinneringen uit februari 1957 opgedoken. Een deel van Nederland had nog geen of slechte televisieontvangst en dus werd er gezocht naar een geschikte plek om een televisietoren te plaatsen in een van de noordelijke provincies. Op 1 februari werd bekend dat het in ieder geval niet in Appelscha zou worden gebouwd, zoals in diverse berichten was gemeld. De Leeuwarder Courant bracht uiteindelijk het niet doorgaan: ‘De geprojecteerde televisietoren voor het noorden — vurige hoop voor bezitters van televisietoestellen in onze contreien — zal niet in Appelscha verrijzen, maar gebouwd worden op een meer oostelijk gelegen plaats, even over de Friese grens. Zeer waarschijnlijk zal de gemeente Smilde de toren krijgen.’ Oorspronkelijk zou de te Appelscha geprojecteerde televisietoren een hoogte van 200 meter krijgen. Hoger kon men daar niet bouwen, omdat Appelscha in de aanvliegroute van het vliegveld Eelde ligt. Een dergelijke hoogte zou echter niet voldoende zijn optimaal bereik van televisiesignalen te realiseren. De Rijksluchtvaardienst had wel geadviseerd de toren 5 tot 6 kilometer oostelijker van Appelscha te laten bouwen, waarbij men een hoogte van 300 meter kon toestaan. Hoewel het Friese college van Gedeputeerden en het gemeentebestuur van Weststellingwerf zich vol enthousiasme op de plannen hadden geworpen, mede met het oog op de recreatief aantrekkelijke uitzichttoren, en hoewel de PTT zijn toezegging gestand wilde doen, de toren in Appelscha te bouwen, indien men daarop stond — hadden beide colleges zich vervolgens spontaan met het plan van de PTT verenigd. Zij stelden zich op het standpunt, dat de toren allereerst ten volle moest voldoen aan de televisievoorziening in het noorden van Nederland. Wel werd besloten dat de FM-zender, die in Irnsum stond, tijdelijk zou worden ingericht als provisorische televisiezendstation. Op 2 februari, dus een dag later, werd in de dagbladpers melding gemaakt dat het nog wel twee jaren kon duren alvorens een televisietoren in het noorden van Nederland actief kon worden ingezet om te komen tot een breder en betere ontvangst in de noordelijke provincies: ‘Het voor Friesland zo pijnlijke besluit, de televisietoren voor het Noorden niet in Appelscha, maar waarschijnlijk in Smilde, te doen bouwen is, naar wij nader vernemen, uitsluitend genomen uit zuiver technische en wetenschappelijke overwegingen. Een toren in Appelscha zou namelijk ook met het oog op de toekomstige uitbreiding met kleurentelevisie, telefonie door middel van een straalzender, voor het gebruik van mobilofoons en dergelijke niet geschikt zijn geweest.’ De Drentse toren — een betonnen onderbouw met daarop een zogenaamde getuide stalen mast, die zich vrij kan bewegen — werd vervolgens op dat moment de hoogste in het land, daar de andere torens en masten een hoogte van tussen de 150 en 200 meter hadden, uitgezonderd later die van Lopik die boven alles uitstak. Deze werd in 1961 geopend en kreeg een lengte van 372 meter. Dan een herinnering aan een feestelijke ontvangst van Bill Haley op 5 februari 1957 waar het Londense Waterloostation het toneel was van een uitzinnige betoging van rock and rollers, ter ere van de aankomst van de Amerikaanse bandleider Bill Haley en zijn begeleidingsband de Comets. De plaatselijke autoriteiten hadden ongeregeldheden verwacht en had de jeugd, via radio en de dagbladpers, opgeroepen ‘de kerk ietwat in het dorp te laten’. Toch was desondanks de ontvangst ontaard in een ware veldslag van duizenden opgeschoten jongens en meisjes, die tenslotte een vrouwelijke politieagent in ernstige toestand in het ziekenhuis deed belanden en Bill Haley bijna in Adamskostuum deed verschijnen. Het bleek dat Haley en zijn gevolg gekozen hadden voor een overtocht met een van de grootste cruiseschepen uit die tijd want in het Algemeen Dagblad was te lezen: ‘Reeds bij de aankomst van de Queen Elizabeth in Southampton was het een gedrang van ongekende heftigheid geweest, maar daar hadden twaalf stoere politiemannen Haley in hun midden genomen en in zijn auto gestopt. Bij het Waterloostation had de toch niet zo ondermaatse Londense politie zogenaamde dichte arm-in-arm kordons gevormd. Men had bij de aankomst van de Amerikaanse pianist Liberace reeds een voorproefje gehad. Nochtans bleken de ordemaatregelen niet voldoende om de tierende menigte halfwassen in bedwang te houden. Mannelijke rock and rollers droegen geelrode linten in het knoopsgat, vrouwelijke dito’s hadden er hun jurken mee versierd, er waren spandoeken met welkomstleuzen en toen Haley met moeite in zijn auto was gestapt en kushanden wierp, keerde menige jeugdige bewonderaarster zich om en toonde, geborduurd over het zitvlak van haar spijkerbroek, het opschrift ‘I love Bill’. Het gedrang van de menigte was zo groot dat de politie ruim twintig minuten nodig had om een doortocht voor Haley te banen. Aanhangers van de zanger beklommen de auto, waarin hij zou worden gereden, waarbij ze rock and roll thema’s op het dak roffelden. Dan was er nog iets met een groot schip een dag later op 7 februari 1957. Het ging om de eerste reis van wat toen tot de nieuwe ‘Statendam’ was gedoopt. Duizenden mensen deden het schip, de bemanning en passagiers uitgeleide voor de eerste reis van de Statendam, eigendom van de Holland-Amerika-Lijn. De menigte was samengeschoold op de Wilhelminakade en omgeving in Rotterdam om, wat in de volksmond al het zeekasteel werd genoemd, het vertrek van de Statendam naar New York meer dan een feestelijk tintje te geven. De tocht met het schip was geheel volgeboekt In feite onderscheidde de inscheping der passagiers zich in niets van andere inschepingen uit die tijd. Onder de passagiers bevonden zich onder meer de hoofddirecteuren van de Holland-Amerika Lijn en van de werf Wilton Feyenoord, alsmede tal van zakenlieden. Een speciale gast was Jan Fekkes uit Rotterdam, jarenlang kampioen op de 5000 meter en was genodigd deze maiden trip mee te maken aangezien hij ook aanwezig was bij maiden trip van de originele Statendam in april 1929 en wel als twintig maanden jonge baby. Vijf jaar was Fekkes destijds in Amerika gebleven, maar in 1957 ging hij voorgoed met zijn vrouw en 28 maanden oude zoontje naar Amerika, wat toen de nieuwe wereld werd genoemd. Hij zou er gaan werken in de tuinbouw in Indianapolis. Aan boord was er muziek van het Trio van Pia Beck, die regelmatig tijdens de overtocht een optreden verzorgde. Na aankomst in Amerika zou het trio 5 weken lang in diverse plaatsen optreden. Op 25 april 1957 kwam ze terug in Nederland om vervolgens zowel op de Belgische als Britse televisie te verschijnen, waarna ze weer naar Scheveningen ging waar ze thuiswedstrijden ging spelen met haar Trio. Hans Knot, 17 augustus 2019. Afbeelding: Statendam (foto Vereniging de Lijn)

Zo maar een paar korte verslagen uit februari 1957 uit Groningen. Twee clandestiene radiostations werden er op zondagavond de 10de februari opgespoord door de Groninger Politie, in samenwerking met ambtenaren van de P.T.T. De daders werden op heterdaad betrapt tijdens de uitzending. Volgens het Nieuwsblad van het Noorden, waarin destijds de berichtgeving was terug te vinden, was er eerst een pand aan de Bilitonstraat betreden. ‘Onder allerlei opvallende en soms zelfs lieflijke roepnamen, zoals ‘Madeliefje’, ‘De Smokkelaar’, ‘De Dankbaarheid’ en ‘De Molenwiek’, had de eigenaar al geruime tijd zijn ether-activiteiten ontplooid. Het Madeliefje werd echter realistisch als een lastige smokkelaar behandeld en zal — overigens tot veler dankbaarheid — zijn geestigheden voortaan op andere wijze moeten lanceren.’ De tweede ‘geheime zender’ werd ontdekt in de Nieuwe Ebbingestraat, op loopafstand van Madeliefje en deze kondigde zich nog geestiger aan als ‘Baron van Münchhausen’, en vroeger werd de naam Peter Pech’ gebruikt. Ook deze baron had de nodige pech, want ook hij zag zijn dure zendinstallatie in beslag genomen door de ambtenaren van de Opsporingsdienst van de P.T.T. In totaal werd er die zondagavond tegen drie personen van respectievelijk 32, 27 en 20 jaar, proces-verbaal opgemaakt en werd later de apparatuur verbeurd verklaard. In het Stadsparkpaviljoen in Groningen was er zaterdagavond 9 februari 1957 een door de Groninger Jazz Sociëteit georganiseerde jazz-avond, die natuurlijk meer door dans- dan door jazz-liefhebbers werd bijgewoond. ‘Na een kort inleidend woord door de voorzitter, de heer H. van Delden, werden al dadelijk alle registers opengetrokken, zowel door de musici als door de teenagers, die al van het eerste nummer af — en masse — hun hang naar een dansvloer demonstreerden en dezen dan ook tot op de vierkante decimeter verwoed schuifelden. Zij deden dit met het zelfbewustheid der prille jeugd, de dames compleet met vlechten en paardenstaarten (wij hebben vergeefs uitgekeken naar de vurige rock-and roll- kousen), de heren met een toepasselijk gemis aan hoofdhaar, een teveel aan kinbaard en kromme pijpjes’, aldus een verslag in de regionale krant. Afbeelding: Jenne Meinema en Cees Koorenhof (foto Groninger Poparchief) Overigens ging het er gezellig en ongedwongen toe en de uitvoerende musici kregen de bijval, die zij ongetwijfeld verdienden. Het waren allereerst Jenne Meinema (altsax). Jan Groenendal (trompet), Joop Verbeke (piano), Ludwig Eschweiler (bas) en Martin Vijver (drums), die in een hoog tempo new en old favourites aan het oor toevertrouwden. Het Nieuwsblad van het Noorden meldde dat vooral uitblinker Jenne Meinema zich in zijn vaak virtuoze improvisaties een uitstekend musicus vertoonde, die jazz aanvoelde. Ook in het samenspel tussen hem en trompettist Groenendal (‘Strike up the band’) waren dikwijls opvallend goede dingen te constateren. Verder speelde er nog een jeugdcombo met de jonge (en zeker wel iets belovende) Roel Hemmes op tenorsax, André van Dam (piano), Chris Peters (bas) en Piet Leeuw (drums). Roel Hemmes werd platenhandelaar maar speelde jaren lang ook op tenorsax en deed mee op een van de lp’s van Cuby and the Blizzards in de jaren zestig van de vorige eeuw. Maar er werd dat weekend ook gehandeld gericht op de toekomst, namelijk de Meikermis. In het Concerthuis aan de Poelestraat te Groningen werd de openbare inschrijving gehouden voor de Groninger Meikermis. Het was niet een snelle afhandeling want het duurde niet minder dan vier en een half uur voordat alle plekken waren toegewezen. De toenmalige Groninger wethouder Streuper opende om tien uur die zaterdagochtend met het voorlezen van de eerste inschrijving. De bijeenkomt duurde vervolgens tot half drie in de middag toen de laatste bieding werd behandeld. Het was inschrijving nummer 262 van een kermisexploitant die graag een plekje wenste op een van de pleinen waar de jaarlijkse Meikermis in Groningen plaats ging vinden. Een paar honderd exploitanten waren aanwezig en dat was veel meer dan in 1956. De Meikermis was in 1957 trouwens gepland voor de periode van 11 tot en met 19 mei. Verwacht werd dan ook dat te innen pachtgelden minstens 20.000 gulden hoger zouden zijn als in het voorgaande jaar. Dit hield tevens in, dat ook de samenstelling van de kermis die van het jaar 1956 ging overtreffen. Zo was er een exploitant van een achtbaan, die voor een plekje op de Vismarkt liefst 8000 harde guldens neertelde. Een eigenaar van een Balcospel, je weet wel met de grijpers proberen een object te scoren, betaalde 5379,-- gulden, ervan overtuigd dat dit bedrag zeer zeker fors zou worden overschreden tijdens de Kermisdagen. Hij had dan ook als enige dat jaar een dergelijk spel op de Kermis en hoefde niet te vrezen dat goklustige Groningers naar de concurrent zouden gaan. Voor de eetlustige bezoekers was er een keuze uit liefst 13 gebakkramen verspreid over de Vismarkt, Ossenmarkt en Grote Markt, terwijl bij vier kramen de destijds nog redelijk betaalbare palingen konden worden gekocht. Naast de gebruikelijke schiettenten en autoscooters mochten de kermisbezoekers in 1957 ook hun hart ophalen in een zogenaamde emotiebaan, waarin een reis ‘naar Mars’ gemaakt kon worden. Of het om een enkele reis ging of een retourtje werd niet bekend gemaakt. Hans Knot, 10 augustus 2019