Doorzoek de gemeenschap

Als je een echte radioliefhebber vraagt welke gebeurtenis via de radio in 1984 veel aandacht heeft getrokken dan zal vaak het antwoord komen dat men totaal verrast was over het format dat tot ons kwam via Laser 558. Een Amerikaanse getint radiostation dat door velen destijds werd omarmd. Nooit langer dan een minuut van de muziek verwijderd en bovendien, toen men enorme populariteit had verworven, de reden dat bij de programmaleiding van Radio Caroline het duidelijk werd dat het gekozen format drastisch diende te worden gewijzigd om de strijd met de concurrentie aan te kunnen. Maar er gebeurde natuurlijk veel meer op radio en televisiegebied. Het was de tijd dat er nog intenser naar de Nederlandse televisie werd gekeken, mede als gevolg dat er verder niet veel aan internationaal aanbod was. Satelliettelevisie liet in ons land nog lang tijd op zich wachten. Slechts voor verbindingen tijdens speciale gelegenheden werd wel eens een signaal van een satelliet gebruikt, ook in Europees verband, als ook de abonneetelevisie op de loer lag. Kijkcijfers waren destijds gericht op gebrachte programma’s vele malen hoger dan in deze tijd. Een voorbeeld van hoge kijkcijfers waren die programma’s waarin Willem Ruis schitterde, schutterde en zorgde voor vermaak. Op 23 januari 1984 maakte hij bekend dat hij aan het einde van het lopende televisieseizoen, dat meestal in de maand augustus ten einde kwam, zou stoppen met het maandelijkse programma ‘de Willem Ruis Lotto’. Het bleek dat hij namelijk niet tevreden was met het gegeven dat er per maand maar een Lotto Show kon worden uitgezonden. In september dat jaar liep het contract met de VARA af, maar binnen de VARA wenste men toch met Ruis door te gaan en in het najaar kwam het toch tot een nieuw contract en programma, de Sterrenshow die werd gehouden in een grote tent op locatie. En wat gebeurde die 23ste januari 1984 in Groningen? Er werd veel gekeken naar de televisie, in ieder geval door de leerlingen, ouders en bekenden van het Augustinus College want in NCRV’s actualiteitenprogramma ‘Hier en Nu’ waren beelden te zien die waren opgenomen in de gymnastiek zaal van het Augustinus. Hierbij stond het thema ‘verstoting van de lichamelijke opvoeding’ uit het onderwijspakket, van de leerlingen die dat jaar eindexamen dienden te doen, centraal. Er waren namelijk interviews afgenomen met enkele eindexamenkandidaten als ook enkele onderwijsspecialisten, verbonden aan de politieke partijen vertegenwoordigd in de Tweede Kamer. In vergelijking met eerdere jaren was dit onderwijspakket op weg naar de uitgang hetgeen binnen het Augustinus als niet verklaarbaar werd gezien. De NCRV leiding had trouwens besloten met een nieuw programma van start te gaan en kwam dezelfde dag met een persbericht naar buiten waarin het een en ander werd verklaard. Zo stelde men dat, op weg naar een verre vakantiebestemming, de automobilist het na 600 kilometer wel goed genoeg vond en het tijd werd voor een plek om de nacht met de familie te kunnen doorbrengen en dus bij te komen. De volgende ochtend was het voor velen snel weer onderweg te gaan, waarbij vaak datgene men voorbij kwam vlak bij de snelweg, niet werd gesignaleerd. Er was echter veel te beleven en inhakend op veelvuldige adviezen van allerlei toeristische organisaties om beslist niet vermoeid op weg te gaan en ook de nodige rustpunten op te zoeken, werd het nieuwe programma geïntroduceerd. ‘Weg van de snelweg’ werd een programma dat op de televisie werd geprogrammeerd in maandelijkse afleveringen. Ze hadden tot doel de Nederlandse vakantiegangers eens een paar dagen rond te laten kijken in bijvoorbeeld Luxemburg, Zuid Duitsland en Frankrijk, alvorens door te rijden naar nog meer zuidelijke locaties in Spanje, Portugal of Italië. De eerste aflevering bracht de NCRV de Duitse stad Heidelberg onder de aandacht, ongeveer 600 kilometer verwijderd van Amsterdam. Alles tot doel de reiziger te laten beseffen dat een reis per etmaal langer dan 600 kilometer gevaarlijk en beslist niet te adviseren is. Het programma werd een groot succes en was tot in 2002 in de NCRV programmering terug te vinden. Tenslotte betreffende die 23ste januari 1984 een andere aantekening die bewaard is gebleven. Het was Minister Brinkman, destijds verantwoordelijk voor Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, die stelde positief te zijn tegen een idee dat was geopperd om elke omroeporganisatie de beschikking te geven over een eigen radiostation. Daarbij koppelde hij wel de eis dat het technisch mogelijk diende te zijn en dat de financiering binnen het toenmalige omroepbudget diende te blijven. Pas dan was hij van plan het idee, geopperd vanuit het kabinet, te verdedigen. Brinkman vertelde dit in het TROS radioprogramma ‘Kamerbreed’ en stelde tevens nog steeds van mening te zijn dat de omroepen niet betrokken dienen te worden, via wijzigingen in de mediawet, bij de exploitatie van toekomstige abonneetelevisie. Daarmee liet hij duidelijk blijken dat het omroepbestel niet commercieel was en dat dit zo diende te blijven. Bovendien stelde hij dat er geen vrees was voor een eventuele commerciële concurrentie van de kant van abonneetelevisie. Het aanbod van de abonneetelevisie zou in de toekomst dermate beperkt zijn dat de gemiddelde Nederlandse kijker bij lange na niet tot tevredenheid zou worden bediend. Immers wenste men een variatie, Nederlandse. cultuur en informatie, een volledig programma met een eigen gezicht, dat – volgens Brinkman – door de omroepen werd gebracht. Ook stelde hij niets te voelen voor de komst van een derde televisienet, dat vervolgens nog 5 jaren zou duren alvorens dit derde net alsnog werd gelanceerd. Hans Knot, 20 januari 2024

In deze laatste column van 2023 neem ik je mee terug naar de maand januari 1984, let wel bijna 40 jaar geleden. Er was nogal discussie over hoe het toekomstige derde televisienet diende te worden ingevuld. Zo was er het idee een cultureel platform te brengen dat totaal gevuld zou worden door de NOS. Maar halverwege januari bleek dat het aan de toen drie grootste partijen, de PvdA, het CDA en de VVD, lag dat dit idee niet zou worden gerealiseerd. Men was van mening dat het verzorgen van culturele programma’s een taak van de publieke omroepen was, die aangevuld kon worden middels bijdragen vanuit de NOS. Op 19 januari was het onderwerp ‘Cultuur in de televisie programma’s’ andermaal onderwerp van discussie. In de omroepwet was voorgeschreven dat 20 procent van de zendtijd van de publieke omroepen besteed diende te worden aan kunstprogramma’s. Dat werd nog eens duidelijk toen de Raad voor de Kunst een advies gaf over de concept medianota van de toenmalige minister voor CRM, Brinkman. Vanuit het advies bleek dat men vond dat de omroepen veel te gemakkelijk bepaalde verstrooiende programma’s de stempel ‘cultuur’ gaven. De Raad voor de Kunst vond dat er strenger diende te worden opgelet op nakoming van de wetgeving. Men vreesde tevens dat de culturele programma’s nog meer in het nauw zouden komen door de invoering van de toenmalige toekomstige betaaltelevisie en de bezuinigingen op het omroepbudget voor de daarop volgende jaren. Vanuit de adviescommissie van minister Brinkman kwam daarop de reactie dat inderdaad de ‘cultuur’ in de omroep veel concreter gedefinieerd diende te worden. Bij een onderzoek naar de programma’s op de Nederlandse televisie was onder meer naar voren gekomen dat er maar 5% van de gebrachte programma’s echt onder ‘cultuur’ kon worden beschouwd. Vanuit de Raad voor de Kunst werd daarna gemeld dat, zodra de nieuwe mediawet van kracht werd, men nauwkeurig het percentage van cultuurprogramma’s op radio en televisie zou gaan volgen. Het derde televisienet werd trouwens pas geopend in april 1988. Minister Brinkman doorstond een drukke periode want hij kondigde ook zwaardere maatregelen aan tegen overtredingen gemaakt door de omroepverenigingen. Reden was onder meer dat hij al eerder berispingen had uitgedeeld wegens overtreding van de omroepwet en desondanks een aantal van de publieke omroepen andermaal in de fout ging. Brinkman doelde vooral daarbij over de te veel gemaakte reclame voor eigen omroep ofwel voor de ledenwerving. Ook was er sprake van te veel aan toegestane reclame in beeld tijdens sportuitzendingen en waren er films uitgezonden op een tijdstip waarin jongeren nog op waren en het getoonde nog niet geschikt was voor deze doelgroep. Hij kondigde aan met de toenmalige besturen van de omroepen om tafel te gaan en zeker voornoemde overtredingen ter sprake te brengen. Sta even stil bij de situatie anno 2023 en vergelijk het met de gemelde overtredingen. Het aanbod is fors gestegen aan programma’s, zowel via radio als televisie en een leeftijdsgrens voor bepaalde programma’s mag er dan nog steeds zijn, de bedoelde doelgroep luistert bijna niet naar de radio en haalt ongewenste beelden in veelvoud naar voren via internet, telefoon en sociale media. Reclame voor omroepen wordt nog minimaal gemaakt vergeleken met 1984. En dan wil ik nog even stil staan bij een uitspraak half januari van dat jaar gedaan door het Amerikaanse Hoge Gerechtshof. Zelf was ik al jaren actief binnen de Rijksuniversiteit Groningen met het maken van videoproducties, waarbij streng diende te worden opgelet onder welke voorwaarden er een opname mocht worden gemaakt. Iedere keer weer met een ander onderwerp en tevens andere restricties. Een tijdrovende bezigheid en pas wanneer alle getekende verklaringen binnen waren kon er worden ‘gedraaid’. De uitspraak van het Hoge Gerechtshof had betrekking over de vraag of het was toegestaan met de huisvideorecorder, die meer en meer aan populariteit won, speelfilms en andere televisieprogramma’s op te nemen. En inderdaad was de uitspraak 100% positief wat gezien werd als een belangrijke overwinning van de video-industrie. In een verklaring liet een woordvoerder weten dat de recorderopnamen in eerste plaats dienden voor gebruik in huiselijke omgeving en dus geen schending zouden vormen met de Amerikaanse auteurswetgeving. De filmmaatschappijen Universal City en Walt Disney Studio hadden een rechtszaak aangespannen tegen Sony en andere fabrikanten van videorecorders. De uitspraak maakte de dreiging van miljoenen dollars aan auteursrechtovertredingen naar het verleden. Ik wens elke volger van de columns een fantastische Kerstperiode toe alsook veel voorspoed in 2024. 23 december 2023, Hans Knot.