Doorzoek de gemeenschap

Op deze 4de december is het tijd om eens te duiken in de archieven om te zien wat ik zoal verzamelde aan knipsels en aantekeningen in de maand januari 1978. Dat was een half jaar voordat ik hoofdredacteur werd van Freewave Media Magazine, inmiddels al sinds 2014 jaar bekend als Freewave Nostalgie. In de maand januari 1978 stond er op radiogebied een onderwerp wel heel centraal en wel naar aanleiding van een bericht uit de burelen van de auteursorganisatie Buma-Stemra. Daaruit werd duidelijk dat door de directie van deze organisatie bij de diverse publieke omroepen erop aan was gedrongen om medewerkers, speciaal de deejays, te verzoeken de banden met platenfirma’s en muziekuitgeverijen te verbreken. Men vond vanuit bovengenoemde organisaties dat vanuit de omroeporganisaties veel sterker diende te worden toegezien op het niet vermengen van private en gemeenschappelijke belangen, zoals die in de toenmalige Omroepwet waren vastgelegd. De toenmalige directeur Willemsen van de Buma-Stemra sprak van vervalsing en oneigenlijk gebruik van auteursrechten. Volgens hem ontving zijn organisatie regelmatig klachten van auteurs en artiesten, die door bepaalde muziekuitgeverijen en/of platenmaatschappijen geweigerd werden als men er niets tegenover wenste te stellen. Zo merkte hij op dat in landen als de Verenigde Staten, Engeland en West-Duitsland al vele jaren eerder in dat opzicht maatregelen waren genomen. Willemsen stelde destijds in een uitgelekte brief onder meer dat er is in ons land sprake was van een vrije programmasamenstelling. Het diende volgens hem dus onmogelijk gemaakt te worden dat er platen werden geproduceerd en uitgebracht waarbij een commercieel gebonden presentator, of wie dan ook binnen de omroepen, er financieel van beter zou worden. Uiteraard bleven reacties vanuit Hilversum niet uit. Zo werd vanuit de NOS burelen gemeld dat men hoog verbaasd was over de uitspraken mede daar er nooit bewijs was geleverd van commerciële gebondenheid van de omroepmedewerkers. Het bleek verder onder meer dat de toenmalige AVRO-directeur Siebe van der Zee direct in de pen was geklommen en nadere uitleg van de heer Willemsen had gevraagd, dat plaats had te vinden in een gesprek waarbij meer helderheid diende te worden verschaft over wat hij zoal had beweerd. Op zich waren de opmerkingen vanuit de Buma/Stemra niet nieuw te noemen want in meerdere krantenartikelen en andere uitingen werd er vanuit voornoemde organisaties al jaren lang geklaagd over de dwarsverbindingen die zowel radio- als televisiepresentatoren met de platenindustrie zouden hebben. Willemsen baseerde daarbij zijn mening op diverse klachten die waren binnengekomen van artiesten. Zo werd er hen duidelijk kenbaar gemaakt dat ze pas in een programma mochten optreden als ze een volgende plaat lieten opnemen bij de maatschappij waar de deejay commerciële banden mee had en uit welk repertoire deze zoveel mogelijk putte om zijn programma’s te vullen. In een ander interview had Willemsen al eens aangegeven dat hij 5 presentatoren kon noemen die een eigen muziekuitgeverij hadden. Zo stelde hij in een GPD interview: “De insiders weten het, maar het is zo moeilijk om een waterdicht bewijs te leveren. Echter, de klachten van onze leden zijn er wel. De vrije toegang tot de ether wordt belemmerd door makers van programma's die een artiest pas willen opnemen als ze een joint venture met hem afsluiten. En daar maken we ons ernstig zorgen over.” Er zat nog meer dwars in de mening van Willemsen ten opzichte van de omroepen want volgens hem stond er nergens in de standaardcontracten, die presentatoren met de omroeporganisaties destijds hadden, dat het hen verboden was commerciële banden te hebben met de platenindustrie. En daarmee verschilden dergelijke contracten met die in andere landen werden getekend. Daarin was het verbod wel opgenomen. Bij de NCRV gaf men in januari 1978 ook aan dat er geen wantoestanden waren te noemen binnen hun team van presentatoren en dat men van Willemsen meer concrete informatie verwachtte. Vanuit de VARA kwam ook een reactie waarbij er binnen deze omroep ook totaal geen sprake kon zijn van commerciële bindingen en als dat wel het geval zou zijn dan zou een arbeidsovereenkomst direct worden ontbonden. En het was zeker niet de eerste en vooral niet de laatste keer dat het onderwerp ‘commerciële banden radiopresentatoren’ aan bod kwam. Vele malen zou dit, in welke vorm dan ook, de publiciteit halen. De omroepen gingen veel later over stag door elke vorm van eventuele gebondenheid met de commercie te voorkomen door het aanstellen van de zogenaamde muzieksamenstellers, die vooraf aan een aanstelling uitgebreid gescreend werden op een eventuele band met een of meerdere grammofoonplatenmaatschappijen. Interessant onderwerp? Probeer eens het boek ‘Buma/Stemra, sedert 1913. Een geschiedenis’ door Cor Witbraad in handen te krijgen. Het werd in 2007 uitgebracht door de Walburg Pers in Zutphen. Voor een recensie van dit boek: https://www.hansknot.com/buma.htm Over de Buma/Stemra en de zeezenders schreef ik eerder: https://www.mediapages.nl/zeezenders/meer-zeezenders/294-de-zeezenders-en-buma--stemra Hans Knot, 5 december 2020 Dit jaar zal nog een column verschijnen op 12 en een op 19 december, waarna in januari 2021 Hans Knot weer zijn pen zal oppakken.