Doorzoek de gemeenschap

Ad Roland (Rhenen, 29 december 1945), vaak Adje Roland of Adje Patatje genoemd, is een voormalig disc-jockey, radio-organisator en -deskundige. Beginperiode bij de radio Ad Roland groeide, net als velen van zijn generatie, als tiener op met de opkomende rock 'n roll en de programma's van radio Luxemburg op de 208 meter middengolf. Het was hem duidelijk, dat zijn interesse bij het medium radio lag. Halverwege de 60er jaren raakte hij betrokken bij het jongerenprogramma van de AVRO, Radio Minjon. Dat was in die tijd de bakermat voor beginnend radiotalent. Hij ervoer aan den lijve, dat bij de Publieke Omroep destijds niet voldoende kennis en ervaring over het toekomstige muziekradio beschikbaar was. Hij moest het als het ware vooral zelf uitzoeken. Start bij NOS In 1968 was Ad Roland na lang zoeken in het bezit gekomen van dat wat in Nederland niet bestond, universitaire documentatie (uit Amerika) over het medium radio. De documentatie bevatte analyses over de opzet, de filosofie en de marketing erachter. Ad Roland ontpopte zich reeds in die jaren tot een man die nadacht over radio als medium en de formule om luisteraars aan te trekken. Die uitdaging werd zijn passie en uiteindelijk een goede reden om met zijn studie als elektronicus te stoppen. In Nederland won de televisie steeds meer terrein, terwijl radio meer en meer (zoals hij dat noemde) een passief beluisterd medium werd, dat aanstond tijdens allerlei andere werkzaamheden. Vanaf 1969 tot nazomer 1974 was hij als producer en presentator aan de zijde van NOS radiobaas Joop de Roo te vinden. Hij was o.a. in dat verband betrokken bij programma's van Joost den Draaijer en Felix Meurders op Hilversum III. In de jaren zeventig was Ad onder meer verantwoordelijk voor het programma “Proefdraaien”. In dit NOS programma, dat wekelijks live werd uitgezonden, kregen potentiele radio talenten een kans hun kunnen te tonen. Opmerkelijk detail is hier, dat het radiodebuut van Frits Spits in Ad’s programma Proefdraaien het begin van Frits z’n glansrijke radio-carrière inluidde. Ad was samen met Felix Meurders en Joost den Draaijer in de jaren zeventig één van de pleitbezorgers voor de komst van Frits Spits bij de NOS. Mislukte start van Radio Northsea Eind 1969 nam hij voor Erwin Meister en Edwin Bollier van de toekomstige zeezender Radio Northsea International (RNI), kerstprogramma’s op die door omstandigheden nooit zijn uitgezonden. Het was de bedoeling dat RNI haar uitzendingen voor kerst 1969 zou beginnen, maar dat liep anders. Deze beginnende zeezender had namelijk al meteen financiële problemen en kon in het geheim bij Bull Verweij van Radio Veronica geld lenen. Maar wel op voorwaarde dat er geen Nederlandstalige uitzendingen zouden komen. Die kwamen er in eerste instantie (1970) ook niet en daarmee eindigde de samenwerking van Ad Roland met de Zwitsers. Ook andere beoogde Nederlandstalige dj’s hadden het nakijken, bijvoorbeeld Look Boden van voorheen Radio Dolfijn. RNI begon haar uitzendingen eind januari 1970 in het Engels en Duits. Als Ad Petersen vanaf de M.V. Mi Amigo Al in 1967 had Ad Roland contacten met de Caroline organisatie, onder meer met Chris Carey één van de assistenten van de Piraten Koning Ronan O’ Rahilly. Niet verwonderlijk dat hij in de picture was, toen wafelbakker Sylvain Tack uit het Vlaamse Buizingen eind 1973 medewerkers zocht voor zijn nieuwe Vlaamse zender Radio Mi Amigo. Tack, tevens muziekproducent en eigenaar van het Belgische tienerblad 'Joepie' had bij O’ Rahilly zendtijd gehuurd op diens zendschip de M.V. Mi Amigo. Hij nam daar de plaats in van de eerdere Vlaamse zeezender Radio Atlantis van eigenaar Adriaan van Landschot. Terwijl Ad Roland bij de officiële Nederlandse omroep werkzaam bleef, kreeg hij het verzoek om op de nieuwe zeezender Radio Mi Amigo wekelijks de Joepie Top 50 te presenteren. Onder de naam ‘Ad Petersen’ nam hij deze Top 50 op in zijn eigen productiestudio in Culemborg. Eind augustus 1974 werd medewerking aan een zeezender illegaal en strafbaar verklaard door een wijziging in de Nederlandse wetgeving. Radio Veronica en Noordzee stopten op 31 augustus 1974 met uitzendingen vanaf hun zendschepen voor de kust bij Scheveningen. Een flink aantal medewerkers van deze radiostations stapten over naar de diverse omroepen in Hilversum. Mi Amigo en Caroline gingen wel door met uitzenden, voortaan vanuit de Theemsmonding voor de Britse kust. Zelfs onder pseudoniem Ad Petersen kon hij daaraan niet langer meewerken, mede vanwege zijn werkzaamheden voor de Publieke Omroep in Hilversum en dáár wachtte toen een nieuwe uitdaging! TROS Ad Roland werd zomer 1974 door toenmalig TROS radio3 chef Hugo van Gelderen gevraagd om voor deze omroep te komen werken. Ingaande 3 oktober 1974 werd hij bij de kersverse A-omroep TROS, één van de presentatoren van de befaamde TROS donderdag op Hilversum 3, samen met Ferry Maat (ex Radio Noordzee) en Tom Mulder (ex Veronica). Ad Roland presenteerde onder meer het ochtendprogramma “Krieken met Adje”, waarmee hij op de vroege ochtend zeer populair werd bij met name vrachtwagenchauffeurs. Het was het enige programma in de geschiedenis van de Nederlandse radio, dat via het toenmalige communicatiemiddel van de truckers, het zogenaamde “27 Mc.-Bakkie”, live in de uitzending contact had met de chauffeurs. In zijn 14 jarige loopbaan bij TROS-radio presenteerde hij naast Krieken met Adje onder andere programma's als: de Nederlandstalige Top 10, Nederlands Hitwerk, de Polderpopparade, de Gouden Uren en het meest populaire radioprogramma dat de TROS ooit uitzond; de Europarade. De TROS was de eerste Publieke Omroep die echt naar de luisteraar luisterde en daardoor met bepaalde programma-concepten beter inspeelde op de wensen van die luisteraar. Er werden met succes verschillende bekende programma’s ontwikkeld, die bijna net zo populair werden als de Europarade. Europarade De Europarade was de internationale hitlijst, die in mei 1976 bij de TROS van start ging welke door Ad Roland werd samengesteld en door Ferry Maat en Ad Roland gepresenteerd. Dit programma was volgens het officiële “NOS kijk en Luister onderzoek” met 3.237.000 luisteraars, in Nederland het op één na best beluisterde radioprogramma van de vorige eeuw. Toen bekend werd dat Ad de TROS zou verlaten, besloot men ook het programma niet verder te continueren. Bij de Wereld Omroep, waar de Europarade eind jaren zeventig van start was gegaan, werden tweede helft jaren tachtig het aantal talen waarin dit programma werd gepresenteerd juist verder uitgebreid. In binnen- en buitenland was de Europarade meer dan 35 jaar lang een zeer populair programma. Bij de Wereldomroep werd het als syndicated programma, door native speakers in het Spaans, Frans, Engels, Portugees en Maleis gepresenteerd. In Duitsland werd de Europarade o.a. door de Saarländische Rundfunk en RIAS Berlin uitgezonden. Zelfs bij een gesloten bolwerk als de BBC was de Europarade door het initiatief van Ad Roland gedurende lange tijd dè internationale maatstaf voor de muziek uit Europa. Ad zelf was naast zijn werk bij de TROS ook regelmatig in Engeland, Ierland, Australië, Duitsland en samen met Ron Brandsteder in Spanje op de radio te horen. In eigen land was Ad Roland vooral bekend, geliefd en door de artiesten zeer gewaardeerd vanwege zijn voortrekkersrol van het Nederlandse repertoire. Volgens hen was Ad bij de landelijke omroepen de eerste programmamaker, die de Nederlandse artiest het noodzakelijke platform bood. Dat allemaal dankzij programma’s als de Polderpopparade, Nederlands Hitwerk en de Nederlandstalige Top 10. Ad Roland Media Services Waar in Nederland commerciële radio in de jaren tachtig nog in de ban bleef, was men in het buitenland al verder. Daar veranderde midden jaren tachtig het radiolandschap snel. In Duitsland bijvoorbeeld, waar de mediawet was gewijzigd, kregen commerciële regionale en lokale radio initiatieven de kans een licentie te bemachtigen. Met zijn kennis en internationale contacten werd Ad om advies en medewerking gevraagd. Voor een (beginnend) commercieel radiostation was het - om adverteerders te werven – van groot belang de luisteraars goed te bedienen en vast te houden. Dat vroeg om een visie en know-how en voor hij het wist was Ad consultant. Om dit - naast zijn radioactiviteiten in Hilversum - zakelijk goed te kunnen realiseren had hij in 1985 “Ad Roland Media” opgericht. Op 1 juli 1986 startte in Duitsland Radio Schleswich-Holstein (RSH) haar uitzendingen. Het relatief kleine RSH-team van 30 radiopresentatoren en journalisten plus 30 andere medewerkers wist mede dankzij Ad Roland Media binnen een paar maanden een marktaandeel van 42% te verwer250ven ten koste van de officiële staatsomroep NDR, met 3800 medewerkers. Zo’n 70% van die RSH- luisteraars hadden voorheen hun radio afgestemd op de NDR en luisterden nu naar RSH. Dit succes maakte, dat Ad Roland’s knowhow ook elders gevraagd werd bij het opzetten van nieuwe radiostations. De stations waarbij hij betrokken was, werden vrijwel allemaal marktleider en dat viel op. Het gerenommeerde blad Der Spiegel bijvoorbeeld besteedde in een artikel ruim aandacht aan zijn activiteiten en beschreef Ad als “Meister im Sendungs-Bewustsein”. Zo bezochten later meerdere buitenlandse omroepen Hilversum, (zoals bijvoorbeeld de Duitse ARD televisie) om een reportage over Ad Roland Media te maken. Vertrek bij de TROS Zijn werk bij Ad Roland Media viel niet meer te combineren met zijn radioprogramma's bij de TROS. In 1986 kondigde Ad zijn afscheid aan en op 30 september 1988 vertrok hij bij de TROS. TROS-radio programmaleider Ton Daalhuisen zei bij zijn afscheid dat Ad Roland nu echt zijn vleugels ging uitslaan en formuleerde zijn waardering voor Ad bij de TROS en het medium radio als volgt: 'Ad Roland is niet alleen programmamaker en presentator, maar is daarnaast ook nog dag en nacht bezig met het medium radio. En dat medium is springlevend! Dat wordt hier en daar niet helemaal goed gezien en ons land doet 't wat dat aangaat dus toch iets rustiger aan. Maar kijk in België, Duitsland en Engeland, daar rijzen radiostations als paddenstoelen uit de grond. En Ad, met jouw grote kennis en ervaring, verleen jij medewerking aan de opzet van die stations en dat is niet niks. Dat blijkt ook, want dat kost je meer en meer tijd en om die reden heb je een keus moeten maken. We zullen je missen.' In zijn laatste programma Nederlands Hitwerk, dat daarna werd voortgezet door Chiel Montagne, uitte een TROS-kantine vol met bekende Nederlandse artiesten op muzikale wijze hun waardering voor Ad Roland en zijn betekenis voor het Nederlandse repertoire. Zijn naam bleef in Nederland vooral verbonden aan zijn radioshows en inzet voor de 'polderpop'. European Media Services In het buitenland en met name in Duitsland werd Ad Roland gezien als radiopionier en het Veronica magazine omschreef hem als “de radiodokter van Europa”. Na het succes bij RSH volgden nieuwkomers als Radio F (Neurenberg), Radio Charivari (Beieren), Radio NRW (Nordrhein-Westfalen) Radio FFH (Hessen) Antenne eins (Stuttgart) enzovoort. Eind jaren negentig waren zo’n 42 radiostations tussen de Noordzee en de Alpen door Ad Roland en zijn team op weg geholpen. Als zelfstandig consultant adviseerde hij het management en medewerkers van radiostations in Spanje, België, het Verenigd Koninkrijk, Oostenrijk, Tsjechië, Scandinavië en Duitsland. Met zijn “European Media Services” fungeerde hij als sparringpartner van dat management, leidde medewerkers op tot volleerd programmamaker, ontwikkelde met zijn team het marketingplan, het programma format en het muziek format. Dat opleiden gebeurde eerst in de studio’s op zijn verblijf “Davidshof” te Beusichem en later (1993) in het nieuwe bedrijfspand te Hilversum. In 1988 was Sky Radio als buitenlandse commerciële zender één der eersten die toegang kreeg tot de Nederlandse radiomarkt, via het begeerde kabelnet. Sky schakelde Ad Roland Media in voor de opbouw van het muziek format. Het werd een relatie van vele jaren. Begin van de jaren negentig veranderde in Nederland voorzichtig het radioklimaat en kregen ook Nederlandse commerciële stations wat ruimte. Er ontstond uiteindelijk meer keus in het Radiolandschap en dus ook meer concurrentie. Dat bemerkten niet alleen de landelijke omroepen, maar ook de regionale en lokale radiostations. Omdat een lokaal station niet over het budget van de grotere omroepen beschikte en men ook daar alles over de nieuwe ontwikkelingen van radio wilde weten, organiseerde Ad Roland Media in 1992 speciaal voor de lokale omroep het symposium “Holland Lokaal ‘92”. Er volgden daarna nog diverse seminars en symposia. Onderzoek via callcenters Geïnteresseerd naar het luistergedrag van de consument werd onder leiding van Ad Roland aanvankelijk onderzoek gedaan met behulp van degelijke en erkende bureaus zoals Intomart. Maar toen er meer specifiek onderzocht moest worden, waren die bestaande bureaus voor zijn nieuwe methodes niet voldoende ingericht. Hij liet daarom eigen computersoftware ontwikkelen. Voortaan kregen geënquêteerden geluidsfragmenten via de telefoon te horen, die voor het eerst in de geschiedenis rechtstreeks door een PC werden afgespeeld. Men werd gevraagd om op verschillende korte muziek fragmenten, informatie, TV-commercials, radioreclame en jingles te reageren. Dit leverde veel gerichte en belangrijke informatie op. In no time was Ad daarmee eigenaar van een onderzoeksbureau met callcenters in Nederland, Duitsland en Oostenrijk. Hij kon zo onderzoeken wat luisteraars bij een radiostation wel of niet wilden horen en wat de reden was om af te stemmen op een zender. Voor radiostations die zich als klant melden, was het dus mogelijk om heel gericht onderzoek te doen. Zakelijk bundelde Ad Roland Media haar onderzoeksactiviteiten begin 1996 in een nieuw bedrijf: “The Audience Profile Company. Het nieuwe kantoor in Hilversum was daar inmiddels op ingericht. Het bedrijf groeide flink en had uiteindelijk zo’n zestig medewerkers. Voorjaar 1996 was “Radio Utrecht” één van de klanten. Deze regionale zender onderging, begeleid met luisteronderzoeken en formatadviezen van Ad Roland, een “facelift” en zag onder de nieuwe naam “Radio M” haar marktaandeel in twee maanden stijgen van 6 naar 10%. Verder maakten destijds in Nederland o.a. Radio 538, Radio Noordzee Nationaal, Radio Gelderland, Radio Veronica en Radio 3 gebruik van Ad Roland’s diensten. Visie op de toekomst Het was eind negentiger jaren een roerige tijd voor radiomakers en Ad werd toen op verschillende congressen gevraagd zijn visie over de toekomst van radio te geven. Volgens hem zou FM, maar ook de cd- en dvd-spelers in de volgende twintig jaar geleidelijk aan verdwijnen. Hij kondigde reeds tijdens de eeuwwisseling voor het bestaande DAB een kortdurende toekomst aan. Volgens Ad was het van belang dat bij de distributie van programma’s e.d. de touwtjes in handen van de huidige aanbieders zouden blijven. Daarom adviseerde hij hen, zich ook technisch met of naast DAB, op het toekomstige interactieve luistergedrag van de consument te oriënteren. Dat luistergedrag zou zich immers door een nieuwe interactieve digitale wereld in heel veel opzichten sterk veranderen. Het gangbare éénrichtingsverkeer dat men van Radio gewend was, zou daarmee niet snel verdwijnen maar wel stap voor stap beduidend minder worden beluisterd. Als zo’n interactieve benadering door betrokkenen niet tijdig zou worden ingevoerd, zouden volgens Ad Roland veel programma-activiteiten via toen nog niet bestaande providers hun weg zonder DAB naar de luisteraar vinden. Niet alleen zijn kennis en ervaring hadden hem dat ingegeven, maar dit alles bleek ook uit gedegen onderzoek. Media Tools en Het MaxX Music concept. Sky Radio was in 1988 het eerste Nederlandse station dat met radio automatisering on-air ging en Ad Roland Media had ook al snel een paar stations in Duitsland geautomatiseerd. Dit betekende dat steeds meer programmamakers met digitale apparatuur moesten leren omgaan. Om het werken met die “moderne” digitale techniek goed te kunnen begeleiden, werd in 1993 Media Tools opgericht. Toen men in 1997 met de ontwikkeling van de MaxX Music speler startte, werden deze activiteiten ook bij Media Tools ondergebracht. Eigenlijk was het apparaat voor de consument bedoeld, maar men kreeg destijds de muziekrechten voor gebruik van de MaxX Music speler door consumenten niet rond. Er was wel een licentie te verkrijgen voor de professionele gebruiker. Dus werd het apparaat verder ontwikkeld voor gebruik in de Horeca. Tijdens de Horecava (een speciale beurs voor horeca ondernemers) werd deze digitale muziekspeler in januari 2000 gelanceerd. Het inmiddels gepatenteerde apparaat leverde in het begin 45 en later meer dan 140 verschillende non-stop muziek-formats, welke door de muziekredactie van Ad Roland Media werden samengesteld. Men kon uitsluitend als abonnee van deze service gebruik maken. De nieuwe digitale muziekservice maakte al snel bij de professionele gebruikers het oude cassette-deck en de trouwe CD-speler volledig overbodig. Media Tools bracht in verloop van tijd acht verschillende muzieksystemen op de markt, van simpel tot geavanceerd. Veel van deze systemen stonden vrijwel continu in contact met de servers van Media Tools. Reeds vanaf de eeuwwisseling kon een abonnee bij Media Tools binnen een paar minuten iedere gewenste titel downloaden. Toen had men nog nooit gehoord van I-tunes en Spotify, want die bestonden nog niet. Binnen korte tijd had “Media Tools” een paar duizend abonnees en Ad Roland Media had met de horecasector er een nieuwe doelgroep bij gekregen. Diverse bedrijfsactiviteiten geleidelijk afbouwen Het aantal uren dat Ad Roland per week maakte was zodanig, dat hem geadviseerd werd om het (als zijn gezondheid hem lief was) in de nieuwe eeuw iets rustiger aan te doen. In 2000 gaf hij de leiding van het onderzoeksbureau “The Audience Profile Company” over aan zijn researchmanager, die het bedrijf voortzette in Zevenaar. Het jaar 2003 was qua drukte weer een topjaar toen hij in opdracht van de Sky Radio Group diens inschrijvingen verzorgde voor de Nederlandse etherveiling. Sky Radio wist daarmee twee kavels binnen te halen. Een kavel voor Sky Radio en een kavel voor de “Gouwe Ouwe Zender”. Voor wat betreft de invulling van dit kavel werd een deal met Veronica gemaakt. Nadien besloot hij geleidelijk aan om zijn consultancy activiteiten af te bouwen en zich te beperken tot Media Tools. Die sector had duizenden klanten waarvoor de continuïteit gegarandeerd werd door de muziekafdeling van zijn bedrijf in Hilversum. Media Tools kreeg er nog wel een nieuwe afdeling bij. De afdeling waar voorheen binnen Ad Roland Media computer software werd ontwikkeld. Media Tools en MaxX TraxX Rond 2006 startte Media Tools met een panel van 800 aangesloten horecaondernemers om de wensen en het gebruik van muziek in deze sector (Ad kon het niet laten) te onderzoeken. Dit initiatief van Media Tools leverde veel informatie op die later ook van belang bleek te zijn voor de rechten organisaties Buma/Stemra en Sena. Uit het onderzoek bleek namelijk dat er een significant verschil bestond tussen de gedraaide titels op de radio en die welke in de horeca werden gedraaid en dat laatste legde Media Tools ook exact vast. Het was toen gangbaar dat men voor het gebruik van muziek in de Horeca de inkomsten verdeelde op basis van wat er op de radio werd gespeeld. Door de gegevens van het panel toe te passen, kon men daarmee bij Buma/Stemra en Sena de repartitie inkomsten uit de horeca beter en eerlijker verdelen onder de rechthebbende componisten en artiesten. Intussen was men bij Media Tools druk met het schrijven van de software voor de nieuwste muziek streamingdienst MaxX TraxX. MaxX TraxX kwam in 2011 op de markt en was destijds de enige professionele muziek streamingdienst voor bedrijven. Ook met dit laatste pronkstuk van Ad Roland was Media Tools toonaangevend in muziek en techniek. Eénmaal de 70 jaar in zicht ging Ad op zoek naar een overname kandidaat voor de producten en medewerkers van Media Tools en die vond hij in België. In 2015 kreeg Media Tools een nieuwe eigenaar en Ad Roland een nieuwe uitdaging. Het werd voor hem tijd om meer in zijn vrije tijd te investeren. Auteur: Ferry Eden Bilthoven, 14 september 2018 Geraadpleegde bronnen: Het verhaal Europarade, Ad Roland 1984 Flensburen Tagblad 2 juli 1986, artikel “Um Fünf vor Zwölf ging’s in den Äter” TROS afscheidsprogramma van Ad Roland, 1988 Veronica Magazine, 1989 “Ad Roland, de radio-dokter van Europa” Der Spiegel 33-1990 “Aroma mit Format” Media&Music, 20 april 1991, “The how, why and therefores of Radio Consultants (Ad Roland) Brochure “Holland Lokaal ‘92” Telegraaf 9 juli 1996, artikel “Hilversum 3 is een zooitje” Broadcast Magazine, oktober 1997 “Omroepcongres als interactief leerproces” Keynote Keulen, Radio Journal 8/1999 “Impressionen von Medienforum NRW” Olon journaal 10 december 1999 “De weg naar het bewuste radio maken - Ad Roland: ’t is geen Spielerei” NOS Kijk en Luister Onderzoek 20e eeuw, jaarboek 1999 Radio Works nr. 314, 31-08-2001 “Ad Roland über Radio im 21. Jahrhundert” Horeca Entree nr 19, 17 oktober 2002 “Voor disco en café zijn cassette en cd definitief passé” Palm, zomer 2011 “Media Tools: Meten is weten” Radiofreak.nl 14-10-2016 “Intomart en Ad Roland Media onderzoeken herkenbaarheid” Ad Roland en zijn passie voor radio Ad Roland, interview door Ferry Eden 2018