Doorzoek de gemeenschap

Terugblikken brengt altijd wel weer bijzondere herinneringen naar boven, al dan niet vergeten. Deze keer duik ik maar eens in het jaar 1969. Het was op 11 juni dat bekend werd dat er te zijner tijd een derde televisienet erbij zou komen in Nederland. Het werd bekend gemaakt aan de leden van de Tweede Kamer door de toenmalige minister voor Verkeer en Waterstaat, de heer Bakker. Hij kon nog geen officiële datum noemen daar de ingebruikname van Nederland 3, zoals het net door het leven diende te gaan, mede afhankelijk was van de realisering van de zogenaamde CAS, dat stond voor Centraal Antenne Systeem. En over de intrede van het systeem diende de leden van de Tweede Kamer een beslissing te nemen. Die finale beslissing bleef nog uit maar de Volksvertegenwoordigers gingen wel akkoord met het wegnemen van de juridische belemmeringen voor de aanleg van het CAS. Ondanks de tegenstemmen van de VVD, SGP en de Boerenpartij. En toch bleven de meeste partijen in de Tweede Kamer nog aarzelend staan inzake het nemen van een finale beslissing. Minister Bakker had zijn uiterste best gedaan tijdens het debat om de voordelen van het CAS boven andere systemen duidelijk over te brengen. Het door de Delftse professor Borderwijk ontworpen systeem had als doel om signalen van buitenlandse televisiestations vanaf landsgrenzen door te geven. Hij wees er onder meer op dat in het gehele land, zo was de bedoeling, dergelijke programma’s storingvrij konden worden doorgestuurd en ontvangen. Het grote voordeel was daarbij dat er uiteindelijk een oplossing kon komen om de enorme antennewouden op de Nederlandse daken te minimaliseren. Daarnaast pleitte hij voor snelle invoering daar er dan in de toekomst ook ruimte kon worden gecreëerd voor verspreiding van lokale- en regionale televisieprogramma’s. Wel stelde minister Bakker dat er voor de invoering van het CAS-Systeem in eerste instantie een bedrag van 270 tot 300 miljoen gulden op landelijke basis nodig was. Deze investering was volgens hem terug te verdienen door gezinnen, die aangesloten wensten te worden, een wekelijks bedrag van 1 tot 1,50 gulden te laten bijdragen en dat bovenop de verplichte omroepbijdragen, waardoor de grootse deel van de kosten door de consumenten kon worden betaald. Een dag eerder was er, door een wetswijziging, een einde gemaakt aan de monopolypositie van de P.T.T., tot op dat moment verantwoordelijk voor verspreiding van radio- en televisiesignalen buiten de private antennes om. Op die manier werd het mogelijk voor andere organisaties de exploitatie van kabelnetten mede te kunnen exploiteren van een deel van de CAS, ofwel CAI – zoals het systeem ook werd genoemd. In de maand juni 1969 werden er nog meer veranderingen op het gebied van communicatie bekend gemaakt. Wonende in Groningen kregen we te horen dat met ingang van 5 juli het telefoonnet van de stad voor alle inwoners van Nederland toegankelijk zou worden via een nieuw netnummer en wel 050. Deze invoering, ter vervanging van 05900, werd mogelijk door de plaatsing van de nodige apparatuur in de verschillende district centrales. Het had minder tijd gevergd dan eerder werd gesteld. Uiteraard diende het nieuwe toegangsnummer landelijk bekend te worden gemaakt en het Bureau Voorlichting van de Gemeente Groningen maakte het bekend van een kwart pagina grootte advertentie in onder meer alle landelijke dagbladen. De bestuurders van Groningen dachten aan het financiële plaatje en men besloot dat de afdeling Voorlichting een informatiefolder diende te sturen naar alle ondernemingen binnen het bedrijfsleven met het verzoek een bijdrage te leveren in de kosten van het promotieproject. Er werd verteld dat met de introductie van het verkorte netnummer dat het beeld van Groningen elders in gunstige vorm beïnvloed zou worden. Dit naar voorbeeld van soortgelijke netnummers als 020 Amsterdam en 010 in Rotterdam. Tevens werd bekend gemaakt dat de Commerciële Club, de gemeentelijke vereniging van Nijverheid en Handel de advertentiecampagne als gunstig had ontvangen. Wel werden stapsgewijs in de gemeente Groningen de aangesloten abonnees een nieuw telefoonnummer toegewezen en verkregen ze een zes cijferig nummer. Het was in het district Groningen allereerst de inwoners met een telefonie abonnement in de wijk Selwerd, die een extra cijfer, een 7, kregen toegevoegd aan hun telefoonnummer. Voor de overige wijken ging dit stapsgewijs. Bij de eerste volgende verschijning van de telefoongidsen in begin 1970, die als gebruikelijk deur tot deur werden verspreid, werden de bewoners met het nieuwe aansluitnummer genoemd. Het duurde vervolgens een paar jaar totdat alle aansluitingen in de gemeente Groningen met een extra cijfer waren aangepast. Maar ook het bericht over de uitbreiding van zendtijd voor televisiereclame werd in juni 1969 bekend gemaakt. Met ingang van 1 januari 1970 zou 6 minuten oer dag aan reclame uitingen via de STER erbij komen en het totaal op 27 minuten per dag brengen. Het werd als volgt op de netten verdeeld: Twee reclameblokken van gemiddeld ca. 180 seconden lengte rond het journaal van ca 19.00 uur, op zowel Nederland 1 als 2. Twee reclameblokken van gemiddeld ongeveer 225 seconden lengte rond het journaal van 20.00 uur, eveneens op beide netten. Het totaal aantal reclameblokken per dag ging derhalve 8 bedragen, te weten: 4 x 180 seconden is (12 minuten); 4 x 225 seconden is (15 minuten). De tarieven voor televisiereclamezendtijd werden met ingang van 1 januari 1970 niet gewijzigd in vergelijking met de prijzen die in 1969 werden gehanteerd. De zendtijd voor radio reclame werd met ingang van dezelfde datum voor Hilversum I en II uitgebreid met 5 minuten per radionet, te plaatsen respectievelijk na het nieuws van 7.00 uur, vóór en na het nieuws van 11.00 uur, alsmede vóór en na het nieuws van 16.00 uur. De radioreclame-zendtijd op Hilversum III werd op 1 januari 1970 niet gewijzigd. Wat een weelde vergeleken met de enorme hoeveelheid aan onderbrekingen voor het brengen van de reclameboodschappen zoals heden ten dage ons wordt voorgeschoteld. Hans Knot, 6 juli 2024

Zelf ben ik niet iemand die veel telefoneert de laatste jaren, mede door gehoorproblemen. Daar tegenover staat dat ik heel veel mensen op de meest mogelijke momenten bezig zie met hun mobiele telefoon, waarop je tal van mogelijkheden hebt om te kunnen communiceren tegen vaak een redelijk laag bedrag. De providers zijn alom aanwezig met reclame op radio en televisie, langs de weg op de speciale reclameborden en in de kranten en tijdschriften, terwijl ze ook met grote regelmaat via de sociale media voorbijkomen om hun producten te promoten. Dat was wel andere koek een halve eeuw geleden toen er slechts de P.T.T. garant stond voor een telefoonverbinding via een zogenaamde vaste aansluiting. Een bakelieten telefoon voorzien van een draaischijf, vaak gehangen aan de muur in een gang of aangesloten op een plek vlakbij een bureau. Het was nog niet de tijd van digitale doorverbinding, die was nog ver weg. Bij mijn toenmalige werkgever in de jaren zestig van de vorige eeuw had je nog een telefoniste die de verbindingen legde met de toestellen binnen het E.G.D., dat stond voor Elektriciteitsbedrijf voor Groningen en Drenthe. Dit gebeurde echt nog via het inpluggen van een stekker in een gat in haar schakelpaneel, waarmee het toestel van bijvoorbeeld de algemeen hoofddirecteur De Vries begon te rinkelen. Pas jaren later zou een mooie installatie worden geplaatst in een ander gebouw waarbij de mogelijkheden van doorverbinden op een veel simpeler manier kon worden gedaan door de telefonistes Marianne Koper en Henny van Lothum. Het telefoneren was in die tijd ook niet goedkoop. Had je bijvoorbeeld contact nodig met iemand in Engeland dat diende je het gesprek zo zakelijk en kort mogelijk te houden want voordat je het wist was het budget voor je wekelijkse aanschaf van vleesproducten er door. Vier gulden voor een minuut interlokaal buitenland was heel normaal. Vergelijk het maar eens met de huidige prijzen. Maar er was ook goed nieuws, want in 1970 werd in de maand september bekend gemaakt dat het lokale tarief voor telefoneren in je regio in januari 1971 naar 10 cent per belletje werd gebracht. Maar wat was lokaal? Dat varieerde per district. Was je woonachtig in de stad Groningen dan kon je (zie kaartje) behoorlijk ver ongeremd voor 10 cent bellen, bijvoorbeeld ook naar Smilde. Daar tegenover stond als je in het district Assen woonde dat je niet voor hetzelfde bedrag met familieleden in bijvoorbeeld Delfzijl kon telefoneren. De grenzen voor het zogenaamde lokaal bellen lag voor elke gemeente weer anders. Het kaartje was dan ook alleen geldig voor de inwoners van de stad Groningen. Telefoneren is een gemeengoed geworden terwijl het niet alleen veel vaker wordt gedaan maar ook nog eens stukken goedkoper is geworden. En nee, je hoeft mij niet te bellen. In september 1970 werd er trouwens ook de verwachting uitgesproken dat de ontwikkelingen op video technisch gebied dermate groot waren dat op toen korte termijn de introductie kon gaan plaats vinden van een cassette videorecorder voor huiselijk gebruik. Sony was in Japan al ver met de ontwikkeling van de U-Matic recorder voor professioneel gebruik, die in 1971 op de markt kwam. De video cassetterecorder, zo werd bekend gemaakt, zou geschikt gaan worden voor het opnemen en weergeven van zowel kleuren- als zwart-wit programma’s en konden op elke willekeurige televisie worden aangesloten. Technici van de Philipsfabrieken uit Eindhoven hadden gemeld dat de experimenten een hele mooie beeld- en geluidskwaliteit hadden gegeven, dat hoop gaf voor een spoedige entree op de consumentenmarkt. Men streefde er naar de cassette klein te houden, ter grootte van een pocketboek. Het was het plan dit als standaard te aanvaarden en verder te ontwikkelen. Net als bij bandopnameapparaten was het de bedoeling dat een opname gewist kon worden, waarna de banden opnieuw gebruikt konden worden. Als speelduur van een band gokte men in eerste instantie op een tijdslengte van 60 minuten. Ook streefde men er naar een afstemeenheid in te bouwen in de recorder zodat men het programma van het ene televisiestation kon opnemen, terwijl men naar een ander programma zat te kijken. En inderdaad kwam eind 1971 de eerste video cassetterecorder van de lopende band en was de productie van de Philips N 1500 gestart. Compleet met afstemeenheid en weergavemogelijkheid voor een 1972 prijs van rond de f 2200,--. Daar diende dan wel maanden lang voor gespaard te worden alvorens tot aanschaf kon worden overgegaan. Resultaten bleken bij lange na niet optimaal en het zou tot in de tweede helft van de jaren zeventig van de vorige eeuw duren alvorens de betere machines in de verkoop gingen. Het was op dinsdag 15 september 1970 dat ik aantekeningen maakte over het snel inluisteren naar Hilversum 3 en de regionale omroepen. Dat laatste was natuurlijk veel beperkter dan wat anno 2020 wordt geboden via de regionale omroepen. Dat kwam omdat er veel minder actief waren en bovendien er een zeer beperkte zendtijd was. Maar eerst even de VARA dinsdag, waar ik enige tijd, hoewel beperkt, die dag naar luisterde. Tussen de middag op Hilversum 3 was het Kees van Maasdam met ‘Een opvallend vrolijk gevarieerde visite’. Een programma dat het in mijn oren niet verdiende langer dan 20 minuten naar te luisteren. Rond 3 minuten na 2 in de middag keerde ik dan terug op Hilversum 3 en de VARA Dinsdag om vervolgens bijna een uur te genieten van Eddy Becker, die van Veronica weer naar de publieke omroepen was overgestapt. Om goed vier uur was het tijd voor Herman Stok. Altijd goed voor vermaak in ‘Mix’, 120 minuten rijp en groen op alle toeren. Daarna schakelde ik kort over naar de RONO, de regionale omroep voor Noord en Oost. Met informatie uit Stad, Streek en Gewest via een half uur durende uitzending. Daarna was er ruimte voor het Gelders en Overijssels programma. Was wat het toch een vreemde tijd met zuinigheid alom als het ging om het verlenen van zendtijd en een schaarste aan informatie dat verstrekt kon worden via de regionale omroepen. Hans Knot, 30 mei 2020