Doorzoek de gemeenschap

Diegene die sinds Pasen lid zijn geworden van de SMC’s Facebook Spot hebben de introductie van de groep kunnen lezen. Namelijk dat de Stichting Media Communicatie in juli 1978 werd opgericht, mede als de doelstelling van SMC. Bij de oprichting waren onder meer Rob Olthof en ikzelf betrokken, terwijl ik nog steeds adviseur van de Stichting ben. Rob Olthof kwam op 23 september 2013, na een slopende ziekte, op 67-jarige leeftijd te overlijden. In de daaraan voorafgaande 47 jaar was ik bevriend met Rob Olthof, die veel voor de radiowereld heeft betekent als het gaat om het in de markt zetten van allerlei producten gericht op radio en muziek. Ook behoorden daarbij, naast grammofoonplaten, video’s, dvd’s en meer. In al die jaren dat Rob betrokken was bij SMC stimuleerde hij anderen, vooral mij, research te doen en boeken te schrijven, iets waaraan hij zelf pas zich overgaf in een van zijn laatste levensjaren. Ook stond hij decennia garant voor het mede organiseren van de RadioDays. In de 47 jaar van onze vriendschap hebben we gezamenlijk tientallen reizen ondernomen en heel veel beleefd en tijdens die reizen werd, vaak in de avonduren, teruggeblikt op ‘vroeger’. Een wijds begrip maar er was altijd een onderwerp dat telkens weer door Rob werd opgeworpen: waarom worden er op de televisie geen toneelstukken meer gebracht zoals we vroeger voorbij zagen komen. Dit in de tijd dat we slechts een televisienet hadden, waarbij de zendtijd beperkt was tot enkele uitzenduren per dag. Rob beleefde het toneelspel, zoals het ook in de schouwburg of theater werd vertoond, als zeer aantrekkelijk. Daarbij ging het niet alleen om stukken waarin de humor de boventoon voerde maar ook de meer drama achtige toneelvoorstellingen. Ze werden in de beginjaren van de televisie in zwart wit gebracht en vaak met gebruik van slechts een televisiecamera vastgelegd. Nadat Rob was heengegaan kwam het SMC documentatie- en Rob zijn persoonlijk archief in mijn bezit en bleken er tussen de vele tijdschriften, knipsels en plakboeken diverse verwijzingen te zijn naar toneelstukken die op de Nederlandse televisie waren geweest. Met een tweetal opmerkelijke documenten uit dit archief wil ik op deze 23ste september 2020 stil staan bij het zeven jaar geleden heengaan van een grote vriend. Op 16-jarige leeftijd had Rob Olthof al een brief gestuurd naar de NTS, de Nederlandse Televisie Stichting. Hierin had hij deels zijn ongeduld uitgesproken over het uitblijven van afleveringen van de Bezetting, een voor die tijd uitstekende serie over Nederland en de Tweede Wereldoorlog. Ook was hem ten gehore gekomen dat er bij de omroepen en NTS een uitbreiding in zendtijd was te verwachten, waarover hij meer informatie wenste. Een antwoord, dat bewaard is gebleven, werd op 17 mei 1962 geschreven door de adjunct Secretaris Bureau Programmazaken van de NTS, een schrijven dat begon met: ‘Je vraagt nogal wat zeg!’ Een andere brief, die ik terug vond, was gedateerd op 13 november 1962 en was ondertekend door het toenmalige hoofd van de afdeling televisie van de AVRO, S.K. (Siebe) van der Zee. Rob was ook een groot liefhebber van de rock and roll muziek in de jaren zestig en, altijd netjes in een pantalon, met een overhemd en strik, ging hij op jeugdige leeftijd naar concerten en was onder meer aanwezig bij het beruchte, zeer korte, concert van de Rolling Stones in het Kurhaus in Scheveningen. Daar liep het op 8 augustus 1964 snel geheel uit de hand en werd de zaal ontruimd. Rob kon daar lyrisch over vertellen. Johnny Hallyday was een andere, Franse, zanger die ook het nodige aan rock and roll opnam en Rob heeft in de daarop volgende decennia alles van deze zanger verzameld. Een derde rocker die Rob volgde was Vince Taylor en toen hij hoorde dat deze in Nederland ging optreden had hij de hoop dat zijn toenmalige favoriete omroep, de AVRO-bode werd in Huize Olthof gelezen, zou laten optreden in een televisieprogramma. Onder meer daarover kwam het antwoord van Siebe van der Zee. Hans Knot, 23 september 2020

In de 60-er jaren van de vorige eeuw hadden onderzoekers, als het ging om radiobeluistering en meer, veel meer tijd nodig om een onderzoek af te sluiten en de gevonden resultaten openbaar te maken via de publicatie van een rapport vol bevindingen. Vaker niet meer dan twee A4’tjes. Zo dook ik uit het archief een berichtje op uit de maand december 1964 waarin als kop ‘Radio besteedt te weinig aandacht aan eigentijdse muziek’. Het taalgebruik destijds is ook afwijkend met tegenwoordig want het persbericht begon met: ‘De Nederlandse geluidsomroep schiet in ernstige mate tekort wat betreft aandacht voor de hedendaagse muziek.’ Het was een van de conclusies van een in december 1964 verschenen rapport van de Raad voor de Kunst dat de titel ‘symfonische repertoire van de Nederlandse geluidsomroep’ meekreeg. Een commissie ingesteld door voornoemde raad had hiervoor de programma’s onderzocht van de radionetten Hilversum I en Hilversum II in het seizoen 1961-1962. Het bleek dat beide netten gemiddeld 8.02% aan symfonische muziek binnen de totale zendtijd had verzorgd. In het rapport hadden de makers duidelijk gemaakt dat dit percentage aan de zeer lage kant was. Veertig procent van de muziek werd uitgezonden in de vier zomermaanden, die naar een verhouding geringe luisterdichtheid hadden. Opmerkelijk daar de zomer maar uit drie maanden bestond gelijk aan alle andere jaargetijden, maar dat in het rapport over vier zomermaanden werd gesproken. Ook had men geconstateerd dat op de zaterdagen,, als wel de zondagen, het minste aantal minuten aan symfonische muziek werd uitgezonden, terwijl de meeste minuten waren toebedeeld voor uitzending op woensdagen en donderdagen. Van de zendtijd voor symfonische muziek werd 21,37% besteed aan de toen hedendaagse muziek. De samenstellers concludeerden dat dit te weinig was, mede omdat juist de radio de publieke smaak, door gewenning zou kunnen beïnvloeden ten gunste van de eigentijdse muziek. Tenslotte gaf men het advies dat vooral Nederlandse producties op het gebied van symfonische muziek meer aandacht diende te krijgen dan de 2,98% die volgens het onderzoek het geval was. Het plaatsje Aarlanderveen in Zuid Holland, destijds in 1964 goed voor nog geen 1000 inwoners, kwam op 9 november dat jaar volop in het nieuws toen bekend werd dat een avonddienst van de Hervormde Gemeenschap in het dorp werd vervroegd en die avond om zes uur in plaats van zeven uur begon. De reden dat de leden van de Hervormde Gemeente Aarlanderveen eerder ter kerke gingen was om een lachebek uit het dorp, met de naam Linda Groot, die avond haar televisiedebuut ging maken. Op de woensdag ervoor had een camerateam van RTV Noordzee opnamen gemaakt op de boerderij waar Linda werkte. Later die dag had het team zich verplaatst naar de zaal van het dorpscafé, waar een opvoering plaats vond van het stuk ‘De Sukkel’, waarin Linda een rol in speelt. Eerder had zij daarover vertelt in de film ‘Mensen van Morgen’ van Kees Brusse. Toen bekend werd dat de televisie-uitzending die zondagavond zou gaan plaatsvinden is besloten de kerkdienst van de Hervormde Gemeente met een uur te vervroegen, zodat niemand de uitzending hoefde te missen. De Gereformeerde Gemeente paste destijds de kerkdienst tijd niet aan. Dominee W.J. Hoek achtte dit niet wenselijk mede omdat het merendeel van zijn gemeente beslist niet in het bezit was van een verderfelijk kijkkastje. Opmerkelijk was dat de dochter van de hoofdagent van politie in het dorp, het enige gereformeerde meisje dat een rol in ‘de Sukkel’ speelde, wist te vertellen dat er in Aarlanderveen in de dagen voor de uitzending via RTV Noordzee geen enkele REM-antenne meer te koop was. Onderstaande link verwijst naar de prachtige documentaire ‘Mensen van Morgen’. https://www.youtube.com/watch?v=UM8wRawJx4Y Het was toch wat, ik herinner mij een diefstal uit een kledingzaak in Beverwijk waar een huisvader, die totaal geen enkele wetsovertreding op zijn naam had, toch van diefstal werd beticht wegens het stelen van een eenvoudige metalen hanger, waar normaal broeken op hingen in de betreffende winkel. Achteraf gaf hij toe tot de diefstal te zijn gekomen daar zijn familie tot het moment van de diefstal verstoten waren geweest van ontvangst van RTV Noordzee, dat uitzendingen verzorgde vanaf het REM-eiland. Ten ore was gekomen dat deze kledinghanger op een bepaalde manier gedraaid functioneel kon worden gemaakt om de zwart-wit beelden van TV Noordzee de huiskamer binnen te laten komen. Ik vraag me af in hoeverre de mensen, die mijn wekelijkse column lezen, zelf die tijd hebben meegemaakt. Laat eens van je horen via hknot@home.nl. Hans Knot, 12 oktober 2019